Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Tarnowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 września 2017 roku

Sąd Okręgowy w Tarnowie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Natalia Lipińska

Protokolant: sekr. sądowy Anna Dorecka

po rozpoznaniu w dniu 11 września 2017 roku w Tarnowie na rozprawie

sprawy z odwołania H. D.

od decyzji Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego P. Terenowa w T.

z dnia 30 czerwca 2016 roku nr (...)

z dnia 30 czerwca 2016 roku nr (...)

w sprawie H. D.

przeciwko Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego P. Terenowa w T.

o wysokość emerytury rolniczej i zwrot nienależnie pobranego świadczenia

oddala odwołanie.

Sygn. akt IVU 720/16

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 11 września 2017 r.

Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego P. Terenowa w T. decyzją z dnia 30.06.2016 r. znak (...)naliczył H. D. za okres od 27.09.2010 r. do 31.03.2016 r. nadpłatę emerytury w kwocie 55253,72 zł. Nadpłata powstała z powodu zawarcia pozornej umowy dzierżawy. Kasa zobowiązała odwołującą do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia za okres 3 lat, tj. za okres od 01.04.2013 r. do 31.03.2016 r. w kwocie 31246,06 zł. Organ rentowy wskazał, że odwołująca była pouczona o okolicznościach powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń, a mimo zajścia tych okoliczności pobierała przesyłane świadczenia - stosownie do postanowień art. 52 ust. 2 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniach społecznych rolników (Dz. U. z 2016 r. poz. 277) i art. 138 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2016 r. poz. 887) Kwota ta będzie potrącana z pobieranej przez odwołującą emerytury rolniczej od 01.07.2016 r. w wysokości po 478,18 zł. Emerytura rolnicza po potrąceniach będzie wynosiła 529,54 zł netto. Na podstawie art. 138 ust. 2,3,4,6 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych KRUS odstąpił od żądania zwrotu nienależnie pobranego świadczenia w kwocie 24007,66 zł.

Drugą decyzją z tej samej daty tj. (...). znak(...) Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego P. Terenowa w T. stosownie do postanowień ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniach społecznych rolników (Dz. U. z 2016 r. poz. 277) przeliczył H. D. emeryturę rolniczą od dnia 01.07.2016 r. wskazując, że do wypłaty przysługuje z tego tytułu kwota 529,54 zł miesięcznie. Emerytura rolnicza składa się z części składkowej w wysokości 291,24 zł i z części uzupełniającej w wysokości 785,48 zł. Z emerytury rolniczej organ rentowy od dnia 01.07.2016 r. będzie potrącał kwotę 478,18 zł z tytułu nienależnie pobranych świadczeń. Najbliższa wypłata świadczenia nastąpi od dnia 20.07.2016 r.

W odwołaniu do Sądu H. D. wniosła o zmianę powyższych decyzji i przywrócenie wypłaty emerytury w pełnej wysokości bez potrąceń. Zaskarżone decyzje są dla niej krzywdzące i niezgodne ze stanem faktycznym. Odwołująca podniosła, że we wrześniu 2010 r. nabyła prawo do emerytury rolniczej. Od daty zawarcia związku małżeńskiego pracowała w gospodarstwie rolnym stanowiącym własność jej męża S. D. (1). Aby pobierać pełne świadczenia zaprzestała wraz z mężem prowadzenia działalności rolniczej i zawarli umowę dzierżawy z B. R.. Dzierżawca od dnia 23.09.2010 r. przystąpiła do użytkowania wydzierżawionych gruntów rolnych. Pozostawili sobie do użytkowania tylko cześć gospodarstwa a to działki nr (...) o pow. 0,65 ha fizycznego co stanowi 0,77 ha przeliczeniowego. B. R. zaprzestała działalności rolniczej i w dniu 05.04.2016 r. zawarli nową umowę dzierżawy z D. M.. Przez cały czas trwania pierwszej umowy dzierżawy jej mąż S. D. (2) nieświadomy konsekwencji prawnych składał w dalszym ciągu do 2015 r. wnioski do ARiMR o dopłaty bezpośrednie na działki rolne, których był właścicielem. Pobrane dopłaty przekazywał w gotówce B. R., z którą rozliczał czynsz dzierżawny wynikający z zawartej umowy.

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie z przyczyn podanych w uzasadnieniu. Podkreślił, że w wyniku przeprowadzonego postępowania wyjaśniającego ustalił, że zawarta w dniu 23.09.2010 r. umowa dzierżawy była umową pozorną służącą do wypłaty części uzupełniającej emerytury. Przez cały okres trwania umowy były pobierane dopłaty bezpośrednie z Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Nie jest prawdą, że z dopłat miał być rozliczany czynsz dzierżawny, w umowie dzierżawy brak takiego zapisu. § 2 umowy brzmi „dzierżawca obowiązany jest do opłacania czynszu za podatek rolny”. Małżonek odwołującej poza dopłatami do działek, które były przekazane aktem notarialnym w formie darowizny na rzecz syna w dniu 20.07.2010 r., a także gruntów wydzierżawionych umowa dzierżawy z dnia 23.09.2010 r. pobierał dopłaty do działek o pow. 2,95 ha , które nie były wskazane we wniosku rentowym.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

H. D. i S. D. (1) aktem notarialnym z dnia 20.07.2010 r. przekazali w drodze darowizny synowi I. D. (1) działki nr (...) o łącznej powierzchni 1,18 ha. H. D. w dniu 29.09.2010 r. wystąpiła z wnioskiem o emeryturę rolniczą. We wniosku wskazała, że jest współwłaścicielem gospodarstwa rolnego, zaprzestała prowadzenia działalności rolniczej i wskazała na tą okoliczność umowę dzierżawy zawartą w dniu 23.09.2010 r. Zgodnie z umową dzierżawy S. D. (3) wydzierżawił na okres 10 lat B. R. cześć gospodarstwa rolnego w miejscowości G. obejmującego działki nr (...) o pow. 1,60 ha., a sobie pozostawił działki nr (...) o pow. 0,65 ha tj. 0,77 ha przeliczeniowego. Strony w § 2 umowy stwierdziły, że „dzierżawca obowiązany jest do opłacania czynszu za podatek rolny” . Umowa ta została zgłoszona do ewidencji gruntów i budynków, na jej podstawie zostały wprowadzone zmiany w ewidencji podatkowej, została tez zarejestrowana w Urzędzie Gminy w G.. Prezes KRUS decyzją z dnia 15.10.2010 r. przyznał odwołującej emeryturę rolniczą od dnia 27.09.2010 r. Decyzja zawiera w treści pouczeń informację o warunkach wypłaty emerytury oraz zawieszania i zmniejszania wypłaty części uzupełniającej emerytury. Treść pouczeń była powtarzana w kolejnych decyzjach kierowanych do odwołującej.

Dowód: umowa dzierżawy z dnia 23.09.2010 r. –k. 39 ar,

zawiadomienie o zmianach w danych ewidencji gruntów i budynków –k. 40-45 ar,

kserokopia aktu notarialnego –k. 46-47 ar,

decyzja KRUS z dnia 15.10.2010 r. –k. 50-51 ar,

częściowo zeznania B. R. –k. 27 as,

częściowo zeznania S. D. (1) –k. 26-27, 73-74, as,

częściowo zeznania H. D. –k. 74 as,

S. D. (1) mąż odwołującej prowadził działalność rolniczą na gruntach oddanych w dzierżawę B. R. oraz dodatkowo na gruntach jakie S. D. (1) dzierżawił na podstawie ustnej umowy dzierżawy od S. A. i W. S. o pow. ok. 3 ha., ponadto prowadziła taką działalność na gruntach oddanych w drodze umowy darowizny synowi I. D. (2). S. D. (1) składał wnioski o przyznanie: jednolitej płatności obszarowej, płatności za zazielenianie oraz płatności dodatkowej, płatności do powierzchni upraw roślin wysokobiałkowych i płatności do zwierząt realizowanych przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. O płatności do zwierząt mogą się ubiegać rolnicy, którzy są aktywnymi rolnikami i spełniają minimalne wymagania do otrzymania płatności. Zwierzęta muszą być zarejestrowane i poprawnie zidentyfikowane w momencie składania wniosku. S. D. (1) składając wnioski w latach 2010-2015 deklarował , że jest posiadaczem 1 krowy, a w 2016 r. oświadczył, że posiada 3 sztuki bydła oraz wskazał jako siedzibę stada, w którym są przetrzymywane własne gospodarstwo rolne. Nr identyfikacyjny S. D. (1) to (...), a numer siedziby stada to (...). Wniosek o dopłaty za 2016 r. S. D. (1) wycofał w dniu 08.06.2016 r. AR i MR decyzją z dnia 23.05.2017 r. umorzyła postępowanie w sprawie wniosku S. D. (1) o przyznanie płatności w ramach systemów wsparcia bezpośredniego na 2016 r. W treści wniosku o płatności obszarowe zawarte jest w pkt 1 i 2 działu IX oświadczenie, że wnioskodawcę pouczono o skutkach złożenia fałszywego oświadczenia wynikającego z art. 233 § 1 i § 6 k.k. i że znane są mu skutki składania fałszywych oświadczeń wynikające z art. 297 § 1 i § 2 k.k. oraz w pkt. 3 że znane mu są zasady przyznawania płatności oraz pomocy finansowej objętych wnioskiem o przyznanie płatności. S. D. (1) podpisywał w latach 2010-2016 wniosek zawierający w swej treści wymienione wyżej oświadczenia.

S. D. (1) na podstawie decyzji AR i MR z dnia 30.11.2010 r. po rozpoznaniu wniosku o przyznanie płatności za rok 2010 otrzymał płatności za 2010 r. w wysokości 5305,21 zł , w tym: jednolitą płatność obszarową w wysokości 3299,47 zł, uzupełniającą płatność obszarową do powierzchni grupy upraw podstawowych w wysokości 1659,31 zł, płatność do krów w wysokości 346,43 zł. Zadeklarowana we wniosku powierzchnia wynosiła 5,07 ha. S. D. (1) na podstawie decyzji AR i MR z dnia 19.11.2011 r. po rozpoznaniu wniosku o przyznanie płatności za rok 2011 otrzymał płatności za 2011 r. w wysokości 5909,07 zł , w tym: jednolitą płatność obszarową w wysokości 4050,25 zł, uzupełniającą płatność obszarową do powierzchni grupy upraw podstawowych w wysokości 1447,93 zł, płatność do krów w wysokości 410,89 zł. Zadeklarowana we wniosku powierzchnia wynosiła 5,28 ha. W 2012 r. mąż odwołującej na podstawie decyzji AR i MR z dnia 16.05.2013 r. po rozpoznaniu wniosku o przyznanie płatności za rok 2012 otrzymał płatności w wysokości 7168,65 zł , w tym: jednolitą płatność obszarową w wysokości 4948,73 zł, uzupełniającą płatność obszarową do powierzchni grupy upraw podstawowych w wysokości 1366,11 zł, specjalna płatność obszarowa do powierzchni upraw roślin strączkowych i motylkowych drobnonasiennych w wysokości 269,02 zł, płatność do krów w wysokości 584,79 zł. Zadeklarowana we wniosku powierzchnia 6,60 ha wynosiła mniej niż faktycznie stwierdzona w czasie kontroli na miejscu metodą FOTO, która ustalono na 6,76 ha. S. D. (1) na podstawie decyzji AR i MR z dnia 17.01.2014 r. po rozpoznaniu wniosku o przyznanie płatności za rok 2013 otrzymał płatności za ten rok w wysokości 7456,95 zł , w tym: jednolitą płatność obszarową w wysokości 5704,16 zł, uzupełniającą płatność obszarową do powierzchni grupy upraw podstawowych w wysokości 919,97 zł, płatność do krów w wysokości 602,60 zł. Zadeklarowana we wniosku powierzchnia wynosiła 6,87 ha. Na podstawie decyzji AR i MR z dnia 12.01.2015 r. po rozpoznaniu wniosku o przyznanie płatności za rok 2014 S. D. (1) otrzymał płatności za ten rok w wysokości 6480,23 zł , w tym: jednolitą płatność obszarową w wysokości 6257,68 zł, specjalna płatność obszarowa do powierzchni upraw roślin strączkowych i motylkowych drobnonasiennych w wysokości 222,55 zł, Zadeklarowana we wniosku powierzchnia wynosiła 6,87 ha, a powierzchnia działek rolnych stwierdzona w kontroli administracyjnej wynosiła 6,77 ha. S. D. (1) na podstawie decyzji AR i MR z dnia 22.01.2016 r. po rozpoznaniu wniosku o przyznanie płatności za rok 2015 otrzymał płatności za ten rok w wysokości 4693,30 zł , w tym: jednolitą płatność obszarową w wysokości 2518,04 zł, płatność za zazielenianie w wysokości 1688,92 zł, płatność redystrybucyjną w wysokości 434,06 zł, płatność do powierzchni upraw roślin wysokobiałkowych w wysokości 62,28 zł. Ponadto w tej decyzji został uznany za rolnika uczestniczącego w systemie dla małych gospodarstw. Zadeklarowana we wniosku powierzchnia wynosiła 5,55 ha i została stwierdzona również w toku prowadzonego postępowania.

W dniu 05.04.2016 r. S. D. (1) zawarł umowę dzierżawy z D. M. na okres 10 lat cześć gospodarstwa rolnego w miejscowości G. obejmującego działki nr (...) o pow. 1,60 ha., a sobie pozostawił działki nr (...) o pow. 0,65 ha tj. 0,77 ha przeliczeniowego. Strony w § 2 umowy stwierdziły, że „dzierżawca obowiązany jest do opłacania czynszu za podatek rolny” . Umowa ta została zarejestrowana w Urzędzie Gminy w G.. W dniu 05.04.2016 r. B. R. ze skutkiem natychmiastowym rozwiązała ze S. D. (1) umowę dzierżawy.

dowód: pismo KRUS z s dnia 20.02.2017 r. z załącznikami -k. 30- 66 as,

decyzja AR i MR z dnia 30.11.2010 r. -k. 82-84 as,

decyzja AR i MR z dnia 19.11.2011 r. -k. 85-87 as,

decyzja AR i MR z dnia 16.05.2013 r. -k. 88-91 as,

decyzja AR i MR z dnia 17.01.2014 r. -k. 92-95 as,

decyzja AR i MR z dnia 12.01.2015 r. -k. 96-101 as,

decyzja AR i MR z dnia 22.01.2016 r. -k. 104-105 as,

decyzja AR i MR z dnia 23.05.2017 r. -k. 106 as,

umowa dzierżawy z dnia 05.04.2016 r. –k. 57 ar,

oświadczenie B. R. –k. 59 ar,

Sąd pozytywnie ocenił dowody z dokumentów zalegających w aktach rentowych oraz w aktach sądowych, których autentyczność oraz wiarygodność, jak również poprawność materialna i formalna, nie budziły wątpliwości Sądu. Dokumenty te nie były ponadto kwestionowane przez strony postępowania, zatem brak było jakichkolwiek podstaw – także takich, które należałoby uwzględnić z urzędu – by dokumentom tym odmówić właściwego im znaczenia dowodowego w tym wynikającego z art. 244 i art. 245 k.p.c. Sąd nie dał wiary oświadczeniom H. D., S. D. (1) i B. R. co do okoliczności, kto miał faktycznie użytkować grunty należące do S. D. (1) a oddane w drodze umowy dzierżawy B. R., ponieważ treść oświadczeń pozostaje w sprzeczności z pozostałym materiałem dowodowym i w ocenie Sądu zostały one sporządzone w celu uzyskania przez odwołująca H. D. prawa do pełnej emerytury rolniczej.

Sąd nie dał wiary w zasadniczej części zeznaniom odwołującej oraz zeznaniom świadka S. D. (1) i B. R. poza tą ich częścią jaka znajduje potwierdzenie w dowodach z dokumentów za wyjątkiem umowy dzierżawy i ich oświadczeń. Świadek S. D. (1) mąż odwołującej zeznał, że nie prowadził działalności rolniczej mimo, że składał wnioski o dopłaty bezpośrednie i pobierał te dopłaty. Uzyskane środki jak zeznał miał oddawać B. R. i swojemu synowi, ale brak jest na tą okoliczność jakichkolwiek dowodów. S. D. (1) w latach 2010-2015 składał wnioski o dopłaty bezpośrednie od wszystkich swoich działek tak pozostawionych sobie, jak i tych które miał oddać w dzierżawę jak i od oddanych darowizną synowi oraz od działek jakie dzierżawił w drodze ustnej umowy, ponieważ w tych latach deklarował od 5,07 ha do prawie 7 ha gruntów. Sąd nie dał wiary jego zeznaniom w tym zakresie w jakim twierdził, że nie prowadził gospodarstwa rolnego w okresie od 23.09.2010 r. do 31.03.2016 r., a tylko pobierał dopłaty i przekazywał środki innym osobom, które miały te grunty uprawiać. Brak jest racjonalnych dowodów aby S. D. (1) mimo podpisywania wniosków o dopłaty i po pouczeniu o skutkach złożenia fałszywego oświadczenia wynikającego z art. 233 § 1 i § 6 k.k. i skutkach składania fałszywych oświadczeń wynikające z art. 297 § 1 i § 2 k.k. oraz potwierdzeniu, że znane mu są zasady przyznawania płatności oraz pomocy finansowej objętych wnioskiem o przyznanie płatności wskazywałby w nich okoliczności niezgodne ze stanem faktycznym skoro nawet jak wynika z treści decyzji o przyznaniu dopłat był on kontrolowany przez pracowników agencji w celu ustalenia rzeczywistego obszaru użytkowanych gruntów. Skoro tak to należy uznać, że mąż odwołującej w trakcie postępowań w sprawie dopłat bezpośrednich podawał informację zgodnie ze stanem faktycznym, a jedynie obecnie podjął nieudaną próbę wykazania, że nie zdawał sobie sprawy z warunków na jakich rolnikom przyznawane są dopłaty bezpośrednie. Sąd uznał, że S. D. (1) bardzo dobrze zna warunki uzyskania prawa do poszczególnych rodzajów dopłat, zresztą w każdej decyzji AR i MR warunki te są przywoływane na nowo w odniesieniu do każdego rodzaju płatności o jakie aplikował. Ponadto S. D. (1) pobierał w latach 2010-2015 dopłaty także na prawie 3 ha gruntów, które dzierżawił w ramach ustnej umowy dzierżawy i w żaden sposób nie wykazał aby pieniądze za te grunty miał oddawać właścicielom gruntów. W świetle ustalonych okoliczności sprawy w tym treści decyzji AR i MR z lat 2010-2015 należy stwierdzić, że S. D. (3) prowadził działalność rolniczą na zadeklarowanych gruntach skoro był w tym zakresie tj. co do faktycznej wielkości uprawianych gruntów kontrolowany w kolejnych latach. W roku 2016 również wystąpił z wnioskiem o dopłatę, ale w toku postępowania przed organem rentowym cofnął wniosek w dniu 08.06.2016 r.

Sąd nie dał wiary zeznaniom świadka H. R. w zasadniczej części albowiem w świetle zasad doświadczenia życiowego jest zupełnie niewiarygodne aby rolnik własne grunty oddawał w dzierżawę i nie pobierał do nich dopłat bezpośrednich, ale za to dzierżawił od innego rolnika grunt rolny i jakoby miał dostawać w zamian za to dopłaty bezpośrednie, ale bez potwierdzenia tego faktu jakimkolwiek dokumentem, nie zgłaszał również tego organom podatkowym ani nie opłacał z tego tytułu podatku. Bardziej wydaje się być wiarygodnym, że H. R. jedynie zawarła ze S. D. (4) pisemną umowę dzierżawy, ponieważ fakt ten wynika z dowodów z dokumentów, ale z samego faktu zawarcia umowy nie wynika, że umowa była realizowana. B. R. jest sąsiadką małżonków D. i zapewne chciała im pomóc dlatego zawarła ze S. D. (1) na piśmie umowę dzierżawy, co pozwoliło H. D. pobierać emeryturę rolniczą w pełnej wysokości. Sąd nie dał wiary zeznaniom świadka jakoby to ona uprawiała dzierżawiony grunt a nie S. D. (1), ponieważ pozostaje to w sprzeczności z zasadami doświadczenia życiowego, a przede wszystkim dokumentami jakie przekazała AR i MR. Ponadto Sąd nie dał wiary jej zeznaniom jakoby S. D. (1) miał jej przekazywać środki jakie uzyskiwał z dopłat bezpośrednich, ponieważ z treści zawartej umowy nie wynika aby świadek miała opłacać jakikolwiek czynsz dzierżawny poza opłacaniem podatku rolnego, a po drugie miała te środki otrzymywać gotówką bez pokwitowania, bez zgłaszania ich właściwym organom podatkowym i to nie od momentu zawarcia umowy ale dopiero od 2012 r.

Sąd nie dał wiary w zasadniczej części zeznaniom słuchanej w charakterze strony H. D., ponieważ były one zupełnie niewiarygodne w świetle zasad doświadczenia życiowego, a przy tym nielogiczne. Małżonkowie w trakcie zeznań starali się pomniejszyć rozmiar działalności rolniczej S. D. (1), ale w świetle wiarygodnych dokumentów przedłożonych przez AR i MR wynika, że S. D. (1) był kontrolowany w celu ustalenia rzeczywistej powierzchni posiadanych i uprawianych rolniczo gruntów zatem musiał współpracować w tym zakresie i wprost określać, które grunty faktycznie są w jego posiadaniu. Należy przy tym zwrócić uwagę że deklarował w latach 2010-2015 odpowiednio 5,07 ha, 5,28 ha, w 2012 r. 6,60 ha, a faktycznie stwierdzona w czasie kontroli na miejscu metodą FOTO, ustalono 6,76 ha, 6,87 ha , w 2014 r. zadeklarowana we wniosku powierzchnia wynosiła 6,87 ha, a powierzchnia działek rolnych stwierdzona w kontroli administracyjnej wynosiła 6,77 ha, natomiast w 2015 r. zadeklarowana we wniosku powierzchnia wynosiła 5,55 ha i została stwierdzona również w toku prowadzonego postępowania. Dlatego też Sąd nie dał wiary zeznaniom odwołującej słuchanej w charakterze strony na okoliczność nieprowadzenia przez jej małżonka S. D. (1) w okresie od 2010 r. do 2016 r. gospodarstwa rolnego. Ich treść pozostaje w sprzeczności z dowodami z dokumentów oraz jest niewiarygodna przy uwzględnieniu całego kontekstu sytuacyjnego ocenianego przez pryzmat zasad doświadczenia życiowego. Mąż odwołującej na potrzeby pozyskania dopłat bezpośrednich i uzyskania płatności w okresie od 2010 r. do 2016 r. składała oświadczenia potwierdzające, że zna warunki uzyskania płatności, natomiast w ramach niniejszego postępowania starał się wykazać, że tak nie było. Odwołująca w swoich zeznaniach starała się potwierdzić zeznania męża, ale jej tłumaczenia były niewiarygodne. Tego rodzaju dualizm wskazuje, że odwołująca w obecnym postępowaniu stara się podważyć treść oświadczeń składanych uprzednio przez jej męża, bo tak jest jej wygodniej, chce uzyskać korzystne dla siebie rozstrzygnięcie. Odwołująca chciała uzyskać prawo do wypłaty pełnej emerytury rolniczej i tylko w drodze zawarcia umowy dzierżawy przez jej męża było to możliwe. Jej mąż zawarł taką umowę na piśmie ze świadkiem B. R., ale strony nie wykonywały tej umowy zgodnie z jej treścią. Została ona jedynie zawarta, a dzięki temu odwołująca uzyskała świadczenie w pełnej wysokości. Odwołująca obecnie starała się wykazać, że jej mąż wprawdzie pobierał dopłaty, ale miał jej przekazywać B. R. i synowi, jednak tego rodzaju twierdzenia odwołującej są gołosłowne i wskazują jedynie na to że odwołująca przyjęła tego rodzaje linię postępowania, która jednak nie zasługuje na aprobatę. Ponadto ani odwołująca ani jej mąż nie odnieśli się do pobierania dopłat bezpośrednich od dodatkowych prawie 3 ha gruntu w latach 2010-2016, które nie stanowiły nigdy ich własności, a które przez te wszystkie lata były przez S. D. (1) wskazywane we wnioskach i pozytywnie weryfikowane przez AR i MR, co wynika z decyzji tego organu.

Sąd rozważył, co następuje:

Odwołanie od obu zaskarżonych decyzji organu rentowego jako bezzasadne podlegają oddaleniu.

Przedmiotem sporu w tej sprawie jest ustalenie czy organ rentowy zasadnie uznał, że S. D. (1) mąż odwołującej jest nadal rolnikiem w rozumieniu art. 6 pkt 1 powołanej ustawy, ponieważ mimo zawartej umowy dzierżawy z dnia 23.09.2010 r. prowadził działalność rolniczą albowiem przez cały okres pobierane były płatności obszarowe do działek , które były przedmiotem dzierżawy ale nie tylko, a w konsekwencji ustalenie czy odwołująca H. D. pobrała świadczenie nienależne, które podlega zwrotowi.

Organ rentowy uznał, że mąż odwołującej S. D. (1) prowadził działalność rolniczą, ponieważ pobierał dopłaty bezpośrednie realizowane przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa do gruntów oddanych w dzierżawę B. R., zatem umowa dzierżawa w jego ocenie była pozorne. W ocenie Sądu organ rentowy zasadnie uznał, że S. D. (1) prowadził działalność rolniczą na gruntach wskazanych we wnioskach o dopłaty bezpośrednie w latach 2010-2015 .

Zgodnie z art. 28 ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniach społecznych rolników ( Dz. U. z 2016 r., poz. 277 z późn. zm.) wypłaty emerytury lub renty inwalidzkiej z ubezpieczenia ulega częściowemu zawieszeniu na zasadach określonych w ust. 2-8, jeżeli emeryt lub rencista prowadzi działalność rolniczą.

W myśl punktu 3 ustępu 4 art. 28 powołanej ustawy uznaje się że emeryt zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej, jeżeli ani on ani jego małżonek nie jest właścicielem (współwłaścicielem) lub posiadaczem gospodarstwa rolnego i nie prowadzi działu specjalnego, nie licząc gruntów wydzierżawionych na podstawie pisemnej umowy zawartej co najmniej na 10 lat i zgłoszonej do ewidencji gruntów i budynków, osobie nie będącej: małżonkiem emeryta, jego zstępnym lub pasierbem, osobą pozostającą z emerytem we wspólnym gospodarstwie domowym, bądź małżonkiem tych osób.

Art. 6 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników zawiera definicję rolnika, domownika oraz działalności rolniczej. Zgodnie z tym przepisem ilekroć w ustawie jest mowa o: 1) rolniku - rozumie się pełnoletnią osobę fizyczną, zamieszkującą i prowadzącą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, osobiście i na własny rachunek, działalność rolniczą w pozostającym w jej posiadaniu gospodarstwie rolnym, w tym również w ramach grupy producentów rolnych, a także osobę, która przeznaczyła grunty prowadzonego przez siebie gospodarstwa rolnego do zalesienia, 3) działalności rolniczej - rozumie się działalność w zakresie produkcji roślinnej lub zwierzęcej, w tym ogrodniczej, sadowniczej, pszczelarskiej i rybnej.

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego z dnia 17 grudnia 2013 r. przepisy dotyczące płatności bezpośrednich dla rolników na podstawie systemów wsparcia w ramach wspólnej polityki rolnej oraz uchylenie rozporządzenia Rady (WE) nr 637/2008 i rozporządzenia rady (WE) (Dz. U. UE. L. 2013.347.608) w art. 4 zawierają definicje i tak dla celów rozporządzenia stosuje się następujące definicje a) rolnik – oznacza osobę fizyczną lub prawną bądź grupę osób fizycznych lub prawnych, bez względu na status prawny takiej grupy i jej członków w świetle prawa krajowego, której gospodarstwo rolne jest położone na obszarze objętym zakresem terytorialnym Traktatów(…) która prowadzi działalność rolniczą.

Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 6 maja 2004 r. II UZP 5/04 wyjaśnił, że wypłata części uzupełniającej świadczenia rolnika, który będąc właścicielem lub posiadaczem gospodarstwa rolnego faktycznie nie prowadzi w nim działalności rolniczej w rozumieniu art. 6 pkt 3 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (jednolity tekst: Dz. U. z 1998 r. Nr 7, poz. 25 ze zm.) nie ulega zawieszeniu na podstawie art. 28 ust. 1 i 3 w związku z ust. 4 tej ustawy ( OSNP 2004/22/389, Biul.SN 2004/5/20).

Zgodnie z wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 8 grudnia 2004 r. III AUa 598/04 zawieszenie wypłaty emerytury rolniczej nie dotyczy osoby jedynie posiadającej gospodarstwo rolne, ale tylko takiej osoby, która gospodarstwo rolne prowadzi i gospodarstwo to przynosi jej dochód ( Apel.-W-wa 2005/4/16, OSA 2006/1/2). W uzasadnieniu tego orzeczenia Sąd Apelacyjny wyjaśnił, że „zaprzestanie działalności rolniczej ma znaczenie w zakresie wysokości otrzymywanych świadczeń. Część składkowa wypłacana jest w każdych okolicznościach, zaś wypłata części uzupełniającej ulega zawieszeniu w przypadku prowadzenia działalności rolniczej.” (…) „Porównanie ustępów 1 i 4 art. 28 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników nie może prowadzić do zestawienia pojęcia "prowadzenie (kontynuowanie) działalności rolniczej" z pojęciem "własności lub posiadania gruntu", ponieważ pojęcia te są nieprzystawalne. Właśnie z ich niespójności należy wyprowadzić wniosek, że zawieszenie wypłaty świadczeń nie dotyczy osoby jedynie posiadającej gospodarstwo rolne, ale tylko takiej osoby, która gospodarstwo rolne prowadzi i z reguły gospodarstwo to przynosi jej dochód. Natomiast posiadacz gospodarstwa rolnego, który utracił możliwość jego prowadzenia i uzyskiwania tą drogą środków utrzymania, zachowuje prawo do świadczeń w pełnej wysokości.” (…) „Wypłata części uzupełniającej świadczenia rolnika, który będąc właścicielem lub posiadaczem gospodarstwa rolnego faktycznie nie prowadzi w nim działalności rolniczej w rozumieniu art. 6 pkt 3 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, nie ulega zawieszeniu na podstawie art. 28 ust. 1 i 3 w zw. z ust. 4 tej ustawy”.

Sąd w toku postępowania ustalił, że S. D. (1) mimo formalnego zawarcia umowy dzierżawy z B. R. w okresie od 23.09.2010 r. do 31.03.2016 r. prowadził działalność rolniczą na gruncie oddanym w dzierżawę, ale nie tylko – ponieważ taką działalność prowadził również na działkach jakie zgłaszał we wnioskach o dopłaty bezpośrednie w latach 2010-2015, które obejmował działki o pow. od 5,07 ha do prawie 7 ha. Tego rodzaju ustalenie znajduje oparcie w treści decyzji wydawanych przez AR i MR w sprawie dopłat za poszczególne lata i z faktu, ze okoliczność ta była przedmiotem kontroli w kolejnych latach celem ustalenia rzeczywistej powierzchni posiadanych i użytkowanych rolniczo gruntów przez S. D. (1). Sąd swoje ustalenia w tym zakresie oparł w całości na wnioskach S. D. (1) o dopłaty bezpośrednie, które jak już wyżej zaznaczono były przez niego podpisywane osobiście i w swej treści zawierają jego podpisane oświadczenia, że pouczono go o skutkach złożenia fałszywego oświadczenia wynikającego z art. 233 § 1 i § 6 k.k. i że znane są mu skutki składania fałszywych oświadczeń wynikające z art. 297 § 1 i § 2 k.k. oraz w pkt. 3 że znane mu są zasady przyznawania płatności oraz pomocy finansowej objętych wnioskiem o przyznanie płatności. Sąd uznał, że S. D. (1) bardzo dobrze zna warunki uzyskania prawa do poszczególnych rodzajów dopłat, zresztą w każdej decyzji AR i MR warunki te są przywoływane na nowo w odniesieniu do każdego rodzaju płatności o jakie aplikował. Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 19 maja 2011 r. I KZP 3/11 stwierdził, że penalizacją przewidzianą w przepisie art. 297 § 1 k.k. objęte zostały również zachowania polegające na przedstawieniu Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa nierzetelnego, pisemnego oświadczenia dotyczącego okoliczności istotnych dla uzyskania wsparcia finansowego w postaci płatności bezpośrednich, w tym, w aktualnym stanie prawnym, także wyodrębnionych płatności uzupełniających. (OSNKW 2011/6/48, LEX nr 792408, Biul.SN 2011/6/15-16).

Definicja posiadania gruntu w odniesieniu do płatności do gruntów rolnych różni się od definicji na gruncie prawa cywilnego. pojęcie posiadania gruntów rolnych w rozumieniu ustawy o płatnościach bezpośrednich, należy rozumieć , jako faktyczne użytkowanie gruntów rolnych. Ta właśnie okoliczność powoduje, że organ rozpoznający wniosek pomocowy jest zobowiązany przede wszystkim ocenić, czy wnioskodawca faktycznie posiada grunty rolne, których dotyczyć ma płatność (…). Istotą przedmiotowych płatności jest, więc to, że one są przyznawane osobie która rzeczywiście użytkuje grunty, tzn. decyduje , jakie rośliny uprawiać, jakich dokonywać zabiegów agrotechnicznych, zbiera plony, utrzymuje grunty zgodnie z normami dobrej kultury rolnej (tak wyrok NSA z dnia 07.03.2012 r. sygn. akt II GSK 87/11). Należy podkreślić, że S. D. (1) nie mógł złożyć wniosku o dopłaty bezpośrednie w imieniu innych osób, ponieważ przepisy dotyczące ubiegania się o płatności nie przewidują instytucji pośrednika. Zatem obecne twierdzenia o nieświadomości konsekwencji prawnych składanych wniosków o dopłaty bezpośrednie nie zasługują w ocenie Sądu na wiarę. Ponadto z akt sprawy nie wynika aby S. D. (1) podjął jakieś kroki co do zmiany decyzji (...) o przyznaniu płatności za lata 2010-2015 poza cofnięciem wniosku o przyznanie dopłaty za rok 2016. Odwołująca zdaje się nie dostrzegać że istnieje ścisły związek pomiędzy działaniami jej męża S. D. (1) podejmowanymi wobec (...) i działaniami małżonków wobec KRUS i faktu że jej sytuacja prawna nie może być oceniana w oderwaniu. Kiedy mężowi odwołującej to odpowiadało to prowadził gospodarstwo rolne - na potrzeby (...) i dopłat za lata 2010-2015 r., ale kiedy odwołująca chciała mieć prawo do wypłaty pełnej emerytury rolniczej to już jej małżonek nie prowadził gospodarstwa rolnego w okresie od 23.09.2010 r. do 31.03.2016 r. S. D. (1) w latach 2010-2015 pobrał dopłaty do gruntów o powierzchni od 5,07 ha do prawie 7 ha jak najbardziej świadomie wskazując konkretne działki które użytkował w poszczególnych latach w skład których wchodziły nie tylko działki, które pierwotnie stanowiły jego własność, ale także konkretne działki o pow. prawie 3 ha, które dzierżawił w ramach ustnej umowy dzierżawy i w żaden sposób nie wykazał aby pieniądze za te grunty miał oddawać właścicielom gruntów. W świetle ustalonych okoliczności sprawy w tym treści decyzji AR i MR z lat 2010-2015 należy stwierdzić, że S. D. (3) prowadził działalność rolniczą na zadeklarowanych gruntach skoro był w tym zakresie tj. co do faktycznej wielkości uprawianych gruntów kontrolowany przez Agencje w kolejnych latach.

Skoro S. D. (1) w okresie od 23.09.2010 r. do 31.03.2016 r. był posiadaczem gospodarstwa rolnego i prowadził działalność rolniczą to odwołująca nie spełniała prawa do pobierania emerytury rolniczej w pełnej wysokości. Przepisy ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników w art. 52 ust. 2 wskazują, że zasady zwrotu nienależnie pobranych świadczeń oraz ustalania odsetek za opóźnienia w wypłacie świadczeń określają przepisy emerytalne oraz przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz ustawy o świadczeniach pieniężnych w razie choroby i macierzyństwa.

Prawo ubezpieczeń społecznych, a w szczególności ustawa z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z FUS w art. 138 w sposób odmienny i szczególny - właściwy dla świadczeń z ubezpieczenia społecznego definiuje świadczenie nienależnie pobrane i określa zasady i przesłanki jego zwrotu.

W myśl art. 138 ust. 1 tej ustawy osoba, która nienależnie pobrała świadczenia, jest obowiązana do ich zwrotu. Świadczenia nienależnie pobrane w rozumieniu tego przepisu są to świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania (ust. 2 pkt 1).

Zatem szczególnie istotnym elementem regulacji art. 138 ust. 2 pkt 1 cyt. ustawy jest wymóg pouczenia osoby pobierającej świadczenia o braku prawa do pobierania świadczenia (w ogóle lub w określonej wysokości). Obowiązek ten obciąża organ rentowy. Wiele tez dotyczących formy pouczenia wysunął Sąd Apelacyjny w Rzeszowie (wyrok z dnia 20 kwietnia 1995 r., III AUr 110/95, OSA 1997, z. 1, poz. 3), stwierdzając, że obowiązek pouczenia spoczywa na organie rentowym, samo zaś pouczenie powinno być wyczerpujące i zawierać informację o obowiązujących w dniu pouczenia zasadach zawieszalności prawa do świadczeń.

Konsekwencją braku pouczenia jest niemożność nałożenia obowiązku zwrotu nienależnie pobranego świadczenia. Należy pamiętać, że wymóg pouczenia ma charakter formalny. Oznacza to, że osoba, której umożliwiono zapoznanie się ze stosowną informacją (pouczeniem) nie może zasłaniać się okolicznością faktycznego braku zapoznania się z tą informacją. Z drugiej zaś strony, pouczenie musi być zindywidualizowane i wiązać się z pewną aktywnością organu rentowego. Dlatego też organ rentowy nie może opierać przekonania o spełnieniu obowiązku pouczenia na fakcie powszechnej dostępności aktów prawnych czy funkcjonowaniu w jednostkach terenowych ZUS punktów informacyjnych. Błędne zrozumienie prawidłowego pouczenia obciąża świadczeniobiorcę. Natomiast błędne pouczenie jest równoznaczne z brakiem pouczenia. Zatem, aby organ rentowy mógł skutecznie domagać się od ubezpieczonej zwrotu nienależnie pobranego przez nią świadczenia, musi wykazać, że ubezpieczony był prawidłowo pouczony o okolicznościach powodujących zawieszenie prawa do świadczenia (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 21 listopada 2002 r., III AUa 2782/01, OSA 2004/7/15).

Z ustaleń Sądu w niniejszej sprawie bezsprzecznie wynika, odwołująca H. D. była prawidłowo pouczana o warunkach wypłaty emerytury oraz zawieszania i zmniejszania wypłaty części uzupełniającej emerytury. Treść pouczeń była powtarzana w kolejnych decyzjach kierowanych do odwołującej, w tym w decyzji Prezesa KRUS z dnia 15.10.2010 r., którą przyznano odwołującej emeryturę rolniczą od dnia 27.09.2010 r. Został zatem spełniony warunek formalnego pouczenia strony o okolicznościach powodujących zawieszenie lub zmniejszenie świadczeń określony w art. 138 ust. 2 pkt. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 26 listopada 2013 r. III UK 170/12 stwierdził, że „uzyskiwanie przez posiadaczy gospodarstw rolnych dopłat na podstawie art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 2007 r. o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 1164) nie stwarza domniemania prowadzenia przez nich gospodarstwa rolnego, o którym mowa w art. 28 ust. 3 i 4 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 1164 ze zm.). W przepisach art. 28 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (t.j. Dz.U. z 2008 r. Nr 50, poz. 291 ze zm.), regulujących zawieszenie wypłaty świadczeń, wyrażona jest norma określająca prawo do pobierania emerytury rolniczej w całości tylko wówczas, gdy rolnik nie prowadzi działalności rolniczej. W przepisach zawierających tę normę nie ma odesłania do prawnorzeczowego stosunku do gospodarstwa rolnego osoby uprawnionej do świadczeń. Także definicja gospodarstwa rolnego nie zawiera żadnego elementu rzeczowego; nie ma w art. 6 pkt 4 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników mowy o własności gospodarstwa. Przeciwnie, za gospodarstwo rolne rozumie się każde (nie tylko własne) gospodarstwo służące prowadzeniu działalności rolniczej. Określenie rolnika również ogranicza się wyłącznie do opisu wykonywanej działalności (art. 6 pkt 1 ustawy). Nie jest więc istotne prawnie, czy rolnik (pełnoletnia osoba fizyczna, zamieszkująca i prowadząca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, osobiście i na własny rachunek, działalność rolniczą w pozostającym w jej posiadaniu gospodarstwie rolnym) jest właścicielem gospodarstwa. W omawianych przepisach chodzi wyłącznie o posiadanie gospodarstwa rolnego, lecz niekoniecznie jak właściciel lub posiadacz samoistny; wystarczy posiadanie zależne jako użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą. Porównanie ustępów 1 i 4 art. 28 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników nie może polegać na zestawianiu pojęcia “prowadzenie (kontynuowanie) działalności zarobkowej” z pojęciem “własności lub posiadania gruntu”, gdyż są to pojęcia nie zawsze przystawalne. Nadając tym pojęciom sens użyteczny dla rozpatrywanego zagadnienia, należy przyjąć, że właśnie z niespójności tych pojęć wynika, iż zawieszenie wypłaty części uzupełniającej świadczenia nie dotyczy osoby będącej jedynie właścicielem majątku nieruchomego w postaci gospodarstwa rolnego, lecz tylko takiej, która w nim prowadzi działalność rolniczą. Z faktu uzyskiwania przez posiadaczy gospodarstw rolnych dopłat unijnych nie wynika domniemanie prowadzenia przez nich gospodarstwa rolnego.” (OSNAPiUS 2015/3/38). Skoro jednak S. D. (1) tj. mąż odwołującej prowadził działalność rolniczą w okresie od 23.09.2010 r. do 31.03.2016 r. to zaskarżone decyzje organ rentowego, obie z dnia 30.06.2016 r., okazała się zasadne. W ocenie Sądu organ rentowy prawidłowo ustalił, że odwołująca pobrała za okres od 27.09.2010 r. do 31.03.2016 r. nadpłatę emerytury w kwocie 55253,72 zł i zasadnie zobowiązał odwołującą do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia za okres 3 lat, tj. za okres od 01.04.2013 r. do 31.03.2016 r. w kwocie 31246,06 zł, poprzez potrącanie z pobieranej przez odwołującą emerytury rolniczej od 01.07.2016 r. kwot w wysokości po 478,18 zł miesięcznie. Organ rentowy zasadnie przeliczył H. D. emeryturę rolniczą od dnia 01.07.2016 r. wskazując, że do wypłaty przysługuje z tego tytułu kwota 529,54 zł miesięcznie. Emerytura rolnicza składa się z części składkowej w wysokości 291,24 zł i z części uzupełniającej w wysokości 785,48 zł. Z emerytury rolniczej organ rentowy od dnia 01.07.2016 r. będzie potrącał kwotę 478,18 zł z tytułu nienależnych świadczeń.

Sąd uznał, że odwołująca nie zdołała skutecznie wykazać, że jej małżonek S. D. (1) w okresie od 01.07.2010 r. do 31.03.2016 r. nie prowadził gospodarstwa rolnego i tym samym jej odwołania od obu zaskarżonych decyzji organu rentowego z dnia 30.06.2016 r. podlegały oddaleniu na podstawie powołanych przepisów oraz art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.