Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Tarnowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 listopada 2017 roku

Sąd Okręgowy w Tarnowie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Natalia Lipińska

Protokolant: sekr. sądowy Anna Dorecka

po rozpoznaniu w dniu 20 listopada 2017 roku w Tarnowie na rozprawie

sprawy z odwołania L. K. (1)

od decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Placówka Terenowa w T.

z dnia 3 lipca 2017 roku nr (...)

w sprawie L. K. (1)

przeciwko Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Placówka Terenowa w T.

przy udziale zainteresowanej M. K.

o wysokość renty rolniczej

1.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten tylko sposób, że przyjmuje, iż świadczenie wypłacone odwołującemu się L. K. (1) za okres od 1 września 2015 do 31 marca 2016 roku nie było świadczeniem nienależnie pobranym i że na odwołującym się nie ciąży obowiązek zwrotu tego świadczenia za ten okres;

2.  w pozostałym zakresie oddala odwołanie.

Sygn. akt IV U 582/17

UZASADNIENIE

wyroku Sądu Okręgowego w Tarnowie

z dnia 20 listopada 2017 r.

Decyzją z dnia 3 lipca 2017 r., nr (...), Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Placówka Terenowa w T., na podstawie przepisów ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2016 r.
poz. 277 ze zm.), naliczył L. K. (1) za okres od 1 września 2015 r. do
30 czerwca 2017 r. nadpłatę części uzupełniającej renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy z powodu zawarcia pozornej umowy dzierżawy w dniu 14 sierpnia 2015 r., zobowiązując go do zwrotu kwoty 9.217,58 zł za ten okres.

Odwołanie od tej decyzji wniósł profesjonalny pełnomocnik ubezpieczonego L. K. (1), domagając się jej zmiany i przyjęcia, że zawarta w dniu 14 sierpnia 2015 r. umowa dzierżawy nie była pozorna, a w związku z tym świadczenie wypłacone odwołującemu za okres od 1 września 2015 r. do 31 marca 2016 r. nie było świadczeniem nienależnie pobranym i nie ciąży na ubezpieczonym obowiązek jego zwrotu. W uzasadnieniu pełnomocnik zarzucił organowi rentowemu błędne ustalenie stanu faktycznego sprawy, polegające na przyjęciu, że odwołujący w dniu 14 sierpnia 2015 r. zawarł z dzierżawcą pozorną umowę dzierżawy oraz naruszenie art. 83 § 1 k.c., a także art. 107 § 1 k.p.a.
W uzasadnieniu pełnomocnik podał, że ubezpieczony w dniu 14 sierpnia 2015 r. zawarł
z H. K. (1) umowę dzierżawy gospodarstwa rolnego, w związku z czym podwyższono mu kwotę świadczenia rentowego. Następnie, przytoczył treść art. 83 § 1 k.c.
i podał, że KRUS w zaskarżonej decyzji nie podał okoliczności faktycznych uzasadniających swoje rozstrzygnięcie. Nie wskazał też na dowody, które legły u wydania decyzji.

W odpowiedzi na odwołanie Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Placówka Terenowa w T. wniosła o jego oddalenie. W uzasadnieniu podała, że pomimo zawarcia umowy dzierżawy gospodarstwa rolnego, odwołujący nie wydał H. K. (1) przedmiotu dzierżawy i prowadzi działalność rolniczą, pobierając dopłaty bezpośrednie
z Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Wskazała, że odwołujący pobierał rentę rolniczą z tytułu niezdolności do pracy, pomimo pouczenia go o okolicznościach powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń. Dlatego, decyzją z dnia 3 lipca 2017 r. ubezpieczony został zobowiązany do zwrotu kwoty 9.217,58 zł za okres od 1 września 2015 r. do 30 czerwca 2017 r.

Zainteresowana M. K. podzieliła stanowisko pełnomocnika odwołującego.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny sprawy:

W oparciu o umowę darowizny (Repertorium (...) Numer (...)), sporządzoną aktem notarialnym z dnia 20 października 1993 r., w związku z zaprzestaniem prowadzenia działalności rolniczej, K. K. i C. K. przenieśli własność nieruchomości, objętej księgą wieczystą numer (...), w postaci nie zabudowanych działek nr (...) oraz zabudowanej działki nr (...)wraz z częścią składową- domem mieszkalnym murowanym jednoizbowym i stajnią murowaną- o łącznej powierzchni 4,63 ha, położonych we wsi D., gmina S., na rzecz zięcia i córki- L. K. (1)
i M. K., którzy zapewnili, że nabytą nieruchomość będą wykorzystywać na cele rolnicze.

dowód:

-

akt notarialny z dnia 20.10.1993 r., Repertorium (...)Nr (...)k. 14-18 akt KRUS,

W dniu 19 czerwca 2015 r. odwołujący L. K. (1) wystąpił do KRUS
z wnioskiem o rentę rolniczą z tytułu niezdolności do pracy. Do wniosku dołączone zostało zaświadczenie z dnia 19 czerwca 2015 r. potwierdzające, że odwołujący podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników od 1 lipca 1992 r. do 19 października 1993 r.,
od 20 października 1993 r. do 31 października 2009 r. i od 28 sierpnia 2014 r. do nadal oraz że w powyższych okresach do czerwca 2015 r. opłacał składki na ubezpieczenie społeczne rolników. Odwołujący pobiera rentę rolniczą z tytułu niezdolności do pracy od 1 czerwca 2015 r. Świadczenie to, od daty przyznania, wypłacane mu było w części składkowej
i w 50% części uzupełniającej, zgodnie z art. 28 ust. 6 pkt 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników. Decyzją z dnia 31 lipca 2015 r. Prezes KRUS przyznał odwołującemu prawo do renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy na okres od 1 czerwca 2015 r.
do 31 maja 2016 r. Część uzupełniająca świadczenia uległa zawieszeniu w 50% z powodu prowadzenia przez ubezpieczonego działalności rolniczej.

dowód:

-

wniosek z dnia 19.06.2015 r.- k. 1 akt KRUS,

-

zaświadczenie z dnia 19.06.2015 r.- k. 3 akt KRUS,

-

decyzje z dnia: 31.07.2015 r., 06.10.2015 r., 07.06.2016 r. i 08.06.2017 r.-
k. 27, 44, 67, 86 akt KRUS,

W dniu 14 sierpnia 2015 r. odwołujący i jego żona M. K. zawarli
z H. K. (1) umowę dzierżawy gospodarstwa rolnego o powierzchni 4,63 ha fizycznych, położonego w miejscowości D., gmina S., składającego się
z działek nr (...) na okres 10 lat, z wyjątkiem działki
nr (...)o powierzchni 1 ha. W § 5 pkt 3 umowy dzierżawca zobowiązał się do opłaty podatku rolnego. Pod umową jako wydzierżawiający podpisali się odwołujący i jego żona, zaś jako dzierżawca- H. K. (1). Umowa została zgłoszona w Urzędzie Gminy. Decyzją Starosty Dąbrowskiego z dnia 8 września 2015 r. dokonano aktualizacji informacji zawartych
w ewidencji gruntów i budynków, ujawniając H. K. (1) jako dzierżawcę wymienionych wyżej działek.

dowód:

-

umowa dzierżawy z dnia 14.08.2015 r.- k. 54-55 akt KRUS,

-

decyzja Starosty Dąbrowskiego z dnia 08.09.2015 r.- k. 50 akt KRUS,

Odwołujący jest siostrzeńcem H. K. (1). Zawarcie umowy dzierżawy było wspólną decyzją odwołującego, jego żony i H. K. (1), który zgodził się wydzierżawić pole od siostrzeńca i jego żony. Grunty te zamierzał obsiać łubinem albo gorczycą, tj. czymś, co kwitnie- na pył dla pszczół. W tym czasie odwołujący podjął leczenie, ponieważ miał problemy z płucami. W późniejszym terminie strony umowy ustnie uzgodniły, że H. K. (1) zostanie zwolniony z obowiązku uiszczania podatku rolnego, zaś odwołujący i jego żona będą pobierać dopłaty z Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. H. K. (1) ma swoje gospodarstwo rolne o powierzchni wynoszącej ponad 2 hektary, położone
w S., w odległości około 5 kilometrów od gospodarstwa odwołującego i jego żony. Przy podpisywaniu umowy dzierżawy nie ustalano, kiedy dokładnie H. K. (1)
ma rozpocząć wykonywanie prac w wydzierżawionym gospodarstwie. Zależało to od jego decyzji. Podatek rolny opłacała faktycznie żona odwołującego M. K.. Odwołujący nie domagał się od wuja, zwrotu wydatkowanych na ten cel kwot. W dniu 7 października 2015 r. zmarła w USA matka odwołującego, a wcześniej jego brat. Przed śmiercią matki odwołującego, żona H. K. (1), która była jej siostrą, dwukrotnie wyjeżdżała do USA. Do Polski wróciła jeszcze przed śmiercią siostry. Pod koniec lutego lub marca 2016 r. żona L. K. (1) telefonicznie poinformowała syna H. K. (1), że rezygnuje
z dzierżawy.

dowód:

-

zeznania świadka H. K. (1)- 00:11:28-00:19:51, 00:39:17, 00:47:10,

-

zeznania świadka J. K. (1)- 00:37:48,

-

zeznania odwołującego L. K. (1)- 01:26:04-01:32:16,

-

zeznania zainteresowanej M. K.- 01:47:53-01:49:20,

W dniu 25 września 2015 r. odwołujący zwrócił się do KRUS o przyznanie renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy w pełnej wysokości w związku z przekazaniem
w dzierżawę gospodarstwa rolnego. Jednocześnie, złożył oświadczenie, że ani on ani jego żona nie użytkują żadnego gruntu. Oświadczył, że w jego użytkowaniu pozostał grunt
o powierzchni nieprzekraczającej 1 ha fizyczny i 1 ha przeliczeniowy, tj. 0,30 ha przeliczeniowego oraz że jego żona użytkuje grunt o powierzchni nieprzekraczającej
1 ha fizyczny i 1 ha przeliczeniowy, tj. 0,30 ha przeliczeniowego. Wniosek ten sporządził
w dniu 15 września 2015 r. na druku zawierającym oświadczenie, że został pouczony,
iż w przypadku rozwiązania- zerwania umowy dzierżawy lub nabycia nowego gruntu
w drodze umowy kupna, darowizny, dzierżawy, nabycia spadku lub w inny sposób
ma obowiązek niezwłocznie powiadomić o tym fakcie PT KRUS w T. w celu uniknięcia konieczności zwrotu nienależnie pobranego świadczenia. W druku podano,
że obowiązek ten wynika z art. 37 ust. 2 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników. Odwołujący oświadczył też, że został pouczony o tym, iż osoba pobierająca świadczenie jest obowiązana, nie czekając na wezwanie, w ciągu 14 dni zgłaszać Kasie okoliczności mające wpływ na wysokość i prawo pobierania świadczeń oraz o skutkach wynikających z niewywiązania się z tego obowiązku, wynikających z art. 84 ustawy
o systemie ubezpieczeń społecznych i art. 138 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w związku z art. 52 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, tj. obowiązku zwrotu nienależnie pobranego świadczenia wraz z odsetkami. Wniosek zawierający pouczenia został opatrzony przez odwołującego L. K. (1) własnoręcznym podpisem. Do wniosku odwołujący dołączył umowę dzierżawy z dnia
14 sierpnia 2015 r.

dowód:

-

wniosek z dnia 25.09.2015 r. z załącznikiem- k. 47, 48-49 akt KRUS,

W piśmie z dnia 2 października 2015 r. Kasa zwróciła się do odwołującego
z informacją, że celem rozpatrzenia uprawnień do wypłaty części uzupełniającej renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy, należy przedłożyć między innymi informację o tym, kto będzie uiszczał podatek od wydzierżawionego gospodarstwa. W odpowiedzi, odwołujący przesłał KRUS P. Terenowej w T. umowę dzierżawy z dnia 14 sierpnia
2015 r., która wpłynęła do Kasy w dniu 20 października 2015 r.

dowód:

-

pismo KRUS z dnia 02.10.2015 r.- k. 52 akt KRUS,

-

umowa dzierżawy z dnia 14.08.2015 r.- k. 54-55 akt KRUS,

Decyzją z dnia 27 października 2015 r. Prezes KRUS przyznał odwołującemu prawo do wypłaty części uzupełniającej renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy od 1 września 2015 r. do 31 maja 2016 r. Od 1 września 2015 r. świadczenie było wypłacane odwołującemu w pełnej wysokości. Kolejną decyzją z dnia 7 czerwca 2016 r. przyznano odwołującemu prawo do renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy od 1 czerwca 2016 r. do 31 maja
2017 r., zaś decyzją z dnia 8 czerwca 2017 r.- na okres od 1 czerwca 2017 r. do 31 maja
2019 r. Wszystkie te decyzje zawierają pouczenie o obowiązku zawiadomienia jednostki organizacyjnej Kasy o okolicznościach mających wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość oraz o obowiązku przedkładania na żądanie dowodów dla stwierdzenia dalszego istnienia prawa do świadczeń. W pouczeniach podano, że w razie zajścia okoliczności mających wpływ na wstrzymanie wypłaty lub obniżenie wysokości świadczeń nie należy podejmować nieprzysługujących kwot. Wskazano, że osoba, która nienależnie pobrała świadczenia, jest zobowiązana do ich zwrotu podnosząc, co należy rozumieć przez nienależnie pobrane świadczenia. Podano też zasady zawieszania lub zmniejszania wypłaty części uzupełniającej świadczenia. Takie same pouczenia zawiera decyzja z dnia 31 lipca 2015 r., przyznająca odwołującemu prawo do renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy
na okres od 1 czerwca 2015 r. do 31 maja 2016 r.

dowód:

-

decyzje z dnia: 27.10.2015 r., 07.06.2016 r. i 08.06.2017 r.- k. 59, 67, 86 akt KRUS,

Po zawarciu umowy dzierżawy, H. K. (1) nie uprawiał wydzierżawionego
od siostrzeńca i jego żony gospodarstwa. Początkowo, chciał uprawiać gospodarstwo, ale jego sytuacja zdrowotna radykalnie się pogorszyła. H. K. (1) był w stanie uprawiać własne gospodarstwo, ponieważ w jego skład wchodzi pastwisko i tylko część z pozostałej części
to grunty orne. H. K. (1) zarządzał także gospodarstwem brata odwołującego, swojego drugiego siostrzeńca, który zmarł w ubiegłym roku. Z tytułu prowadzenia własnego gospodarstwa rolnego, H. K. (1) pobierał dopłaty z Agencji Restrukturyzacji
i Modernizacji Rolnictwa. Dopłaty takie pobierał również z tytułu zarządzania gospodarstwem drugiego z siostrzeńców, J. K. (1). H. K. (1) nie realizował
w wydzierżawionym od odwołującego i jego żony gospodarstwie żadnych prac, ale nikt mu tego nie zabraniał. H. K. (1) nie ponosił żadnych opłat z tytułu dzierżawienia gospodarstwa rolnego. Jako dzierżawca nie występował do Agencji Restrukturyzacji
i Modernizacji Rolnictwa o dopłaty do dzierżawionego gospodarstwa.

dowód:

-

zeznania świadka H. K. (1)- 00:22:45-00:30:18,

Przed zimą w 2015 r. H. K. (1) nie wykonał żadnych prac w wydzierżawionym od odwołującego i jego żony gospodarstwie. O fakcie tym poinformowała odwołującego
i jego żonę córka J. K. (1). Po zawarciu umowy dzierżawy, odwołującego
nie interesowało, co robi dzierżawca. O tym, że w gospodarstwie nie są prowadzone żadne prace, J. K. (1), pracująca jako doradca rolniczy, słyszała od swoich klientów.
Z rozmowy, jaką odwołujący i jego żona przeprowadzili z H. K. (1) wynikało,
że dzierżawca nie będzie prowadził w gospodarstwie żadnych prac z uwagi na jego stan zdrowia. W kwietniu 2016 r. J. K. (1) zdecydowała, że trzeba zająć się wydzierżawionym gospodarstwem. Po konsultacji z rodzicami postanowiła, że na wydzierżawionych działkach zasieje zboże, tak jak to miało miejsce w latach wcześniejszych. To była bardziej inicjatywa J. K. (1) niż jej rodziców, ale odwołujący i jego żona zaaprobowali pomysł córki. Wykonanie usługi orki i siewu J. K. (1) zleciła telefonicznie Z. F., który prowadzi firmę transportowo- handlowo- usługową (...) w D., świadczącą wszelkie usługi rolnicze i transportowe.
W kwietniu 2016 r. pracownik Z. F. wykonał w wydzierżawionym
od odwołującego i jego żony gospodarstwie prace orne i zasiał zboże oraz tzw. „mieszankę”. Później, firmie tej J. K. (1) zleciła zebranie zboża. Część zboża została przeznaczona na siew, a część na karmę dla zwierząt gospodarskich i drobiu. Z. F. otrzymał zapłatę za wykonaną usługę od J. K. (1). Była ta kwota rzędu
200,00-300,00 zł. Rodzice zwrócili J. K. (1) koszty wykonanej usługi orki i siewu. J. K. (1) mieszka z rodzicami i prowadzi z nimi wspólne gospodarstwo domowe. Pracuje w S. w firmie (...). Dokłada się do rachunków, wspólnie
z rodzicami robi zakupy i wspólnie spożywa z nimi posiłki. Pomaga też w pracach przy obrządku i karmieniu zwierząt. Odwołujący i jego żona nie mają rozdzielności majątkowej. W domu zamieszkuje z nimi również druga, młodsza córka.

dowód:

-

zeznania świadka J. K. (1)- 00:35:44, 00:37:48-00:51:21, 00:55:44,

-

zeznania świadka Z. F.- 00:16:52-00:25:11, 00:28:45,

-

zeznania odwołującego L. K. (1)- 01:13:20,

-

zeznania odwołującego L. K. (1) słuchanego uzupełniająco- 01:03:15, 01:06:34, 01:13:17,

-

zeznania zainteresowanej M. K.- 01:56:42, 02:06:46,

-

zeznania zainteresowanej M. K. słuchanej uzupełniająco- 01:16:38-01:18:27,

W latach 2015 i 2016 żona odwołującego M. K. składała wnioski
do Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa o przyznanie płatności do gruntów rolnych- obejmujących działki nr (...) w 2015 r. i nr (...)w 2016 r., położonych w miejscowości D.. Decyzją Nr (...)z dnia 30 marca 2016 r., po rozpoznaniu wniosku z dnia 19 czerwca 2015 r., odmówiono
jej przyznania płatności redystrybucyjnej za 2015 r. Przyznano natomiast jednolitą płatność obszarową za 2015 r. w wysokości 1.045,32 zł, wynikającej z pomniejszenia płatności
o kwotę w wysokości 261,34 zł ze względu na stwierdzone nieprawidłowości i niezgodności oraz zastosowane z tego tytułu pomniejszenia oraz płatność za zazielenienie za 2015 r.
w wysokości 841,35 zł, wynikającej z pomniejszenia płatności o kwotę w wysokości 35,06 zł ze względu na stwierdzone nieprawidłowości i niezgodności oraz zastosowane z tego tytułu zmniejszenia- uznając wnioskodawczynię za rolnika uczestniczącego w systemie dla małych gospodarstw. Decyzją Nr (...) z dnia 28 lutego 2017 r., po rozpoznaniu wniosku z dnia 6 maja 2016 r., przyznano natomiast M. K. jednolitą płatność obszarową za 2016 r. w wysokości 1.330,70 zł oraz płatność za zazielenienie za ten rok
w wysokości 893,09 zł- stwierdzając, że uczestniczy ona w systemie dla małych gospodarstw. We wnioskach M. K. potwierdziła, że wspólnie z mężem uprawia gospodarstwo rolne. We wniosku z maja 2016 r. wpisała, że na gruntach ornych została zasiana
tzw. „mieszanka”. Z otrzymanych dopłat za rok 2015 i 2016 korzystała M. K.
i jej mąż. Dopłaty unijne wpłynęły na ich wspólne konto i zostały spożytkowane
na utrzymanie. Część z tej kwoty M. K. przeznaczyła na swoje leczenie, ponieważ korzysta z prywatnych usług medycznych.

dowód:

-

pismo ARiMR z dnia 12.10.2017 r.- k. 33,

-

wnioski z dnia: 19.06.2015 r. i 06.05.2016 r.- k. 34-40, 45-51,

-

decyzja Nr (...) z dnia 30.03.2016 r.- k. 41-43,

-

decyzja Nr (...) z dnia 28.02.2017 r.- k. 52-53,

-

zeznania odwołującego L. K. (1)- 01:22:19,

-

zeznania odwołującego L. K. (1) słuchanego uzupełniająco- 01:06:34,

-

zeznania zainteresowanej M. K.- 01:50:54-01:53:41, 02:06:07,

-

zeznania zainteresowanej M. K. słuchanej uzupełniająco- 01:16:38-01:18:27,

We wnioskach składanych do Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa
o przyznanie płatności do gruntów rolnych M. K. poświadczyła własnoręcznym podpisem pouczenie o skutkach złożenia fałszywego oświadczenia wynikających
z art. 233 § 1 i 6 Kodeksu karnego, o tym, że znane są jej o skutki składania fałszywych oświadczeń wynikające z art. 297 § 1 i 2 Kodeksu karnego, o tym, że znane są jej zasady przyznawania płatności oraz pomocy finansowej objętych wnioskiem o przyznanie płatności, że działki rolne wnioskowane do płatności są, były i będą w jej posiadaniu w dniu 31 maja 2016 r., a także że zobowiązuje się do informowania Agencji o każdym fakcie, który może mieć wpływ na nienależne lub nadmierne przyznanie płatności lub pomocy finansowej objętych wnioskiem o przyznanie płatności oraz o każdej zmianie od złożenia wniosku
do przyznania płatności dotyczącej wykorzystywania gruntów, wielkości powierzchni upraw, czy przeniesienia posiadania gospodarstwa rolnego. We wnioskach tych w punktach odpowiednio 24 i 21, w części IX, zawierającej oświadczenia i zobowiązania, M. K. oświadczyła, że nie stwarza pozorów prowadzenia działalności rolniczej
i na zadeklarowanych we wnioskach gruntach prowadzi działalność rolniczą przez cały
rok kalendarzowy.

dowód:

-

wnioski z dnia: 19.06.2015 r. i 06.05.2016 r.- k. 34-40, 45-51,

Po zawarciu umowy dzierżawy, odwołujący nie uprawiał gospodarstwa rolnego.
Z wnioskami do Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa o dopłaty występowała jego żona i to ona opłacała podatek rolny, gdyż miała dochód z pracy zawodowej. W 2015 r. M. K. pracowała w (...) w S.. H. K. (1)
nie informował odwołującego o tym, że nie wykonuje umowy dzierżawy.

dowód:

-

zeznania świadka H. K. (1)- 00:49:08,

-

zeznania odwołującego L. K. (1)- 01:10:08-01:13:20,

W dniu 20 czerwca 2016 r. żona odwołującego M. K. zgłosiła się do KRUS po zaświadczenie do celów świadczenia „500+”, potwierdzające fakt wydzierżawienia gospodarstwa rolnego do celów emerytalno- rentowych i zaświadczenie takie odebrała.

dowód:

-

protokół z dnia 20.06.2016 r.- k. 70 akt KRUS,

-

zeznania zainteresowanej M. K.- 01:59:34,

Po telefonicznej rozmowie żony odwołującego z synem H. K. (1), dzierżawca otrzymał pismo z dnia 24 kwietnia 2017 r. od adwokata odwołującego, w którym został wezwany do osobistego kontaktu w filii Kancelarii Adwokackiej w S. przy
ul. (...) w sprawie dotyczącej rozwiązania umowy dzierżawy zawartej w dniu
14 sierpnia 2015 r. W piśmie podano, że celem spotkania będzie ustalenie, czy H. K. (1) zgadza się na rozwiązanie tej umowy w drodze porozumienia stron ze skutkiem natychmiastowym, czy też odwołujący zmuszony będzie dokonać jednostronnego wypowiedzenia tej umowy. W piśmie z dnia 20 maja 2017 r. skierowanym do adwokata, H. K. (1) podał, że nie wyraża zgody na dobrowolne rozwiązanie umowy dzierżawy
za porozumieniem stron zawartej na okres 10 lat z odwołującym. Jednocześnie, poinformował, że odwołujący może wypowiedzieć umowę ze skutkiem natychmiastowym.

dowód:

-

wezwanie z dnia 24.04.2017 r.- k. 26,

-

pismo H. K. (1) z dnia 20.05.2017 r.- k. 27,

-

zeznania świadka H. K. (1)- 00:31:57-00:35:04,

W dniu 22 czerwca 2017 r. wpłynęło do Placówki Terenowej KRUS w D., zaś w dniu 26 czerwca 2017 r. do Placówki Terenowej KRUS w T. oświadczenie sporządzone w dniu 21 czerwca 2017 r., w którym podano, że odwołujący
nie wydał H. K. (1) przedmiotu dzierżawy, przez cały okres trwania umowy użytkuje gospodarstwo rolne i pobiera dopłaty bezpośrednie z Agencji Restrukturyzacji
i Modernizacji Rolnictwa. Pismo to podpisał H. K. (1), który potwierdził, że znane mu są przepisy o odpowiedzialności karnej z art. 233 k.k. Pismo powyższe sporządziła żona H. K. (1), ponieważ w trakcie rozmowy z pracownikiem KRUS dowiedziała się,
że dopłaty od dzierżawionego przez jej męża gospodarstwa rolnego pobiera siostrzeniec L. K. (1).

dowód:

-

pismo z dnia 21.06.2017 r.- k. 89 akt KRUS,

-

zeznania świadka H. K. (1)- 00:42:46-00:45:49,

W piśmie z dnia 29 czerwca 2017 r., adresowanym do H. K. (1), odwołujący oświadczył, że rozwiązuje za 6- miesięcznym okresem wypowiedzenia umowę dzierżawy zawartą w dniu 14 sierpnia 2015 r. podając, że umowa ta rozwiąże się z dniem 31 grudnia 2017 r. H. K. (1) nie chciał podpisać zgody na rozwiązanie umowy dzierżawy na mocy porozumienia stron, ponieważ to nie on nalegał na jej zawarcie. Uznał, że pełnomocnik odwołującego powinien skorzystać z drugiej opcji i dokonać wypowiedzenia umowy.

dowód:

-

wypowiedzenie umowy dzierżawy z dnia 29.06.2017 r.- k. 28,

-

zeznania świadka H. K. (1)- 00:35:53,

-

zeznania zainteresowanej M. K.- 02:05:05, 02:10:08,

Po śmierci siostrzeńca J. K. (1), relacje H. K. (1) z odwołującym uległy pogorszeniu. Tłem nieporozumień były sprawy majakowe i toczące się postępowanie sądowe. Odwołujący zarzucił wujowi, że źle zarządzał majątkiem J. K. (1). H. K. (1) miał przekazać do depozytu sądowego pieniądze zmarłej matki odwołującego, które ulokował na koncie. H. K. (1) był pełnomocnikiem do kont J. K. (1) i osobą zarządzającą jego majątkiem.

dowód:

-

zeznania świadka H. K. (1)- 00:57:20,

Decyzją z dnia 30 czerwca 2017 r. Prezes KRUS wstrzymał odwołującemu wypłatę części uzupełniającej renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy od 1 lipca 2017 r.
W punkcie IV decyzji wskazano, że część uzupełniająca świadczenia ulega zawieszeniu
w 50% z powodu prowadzenia działalności rolniczej. Decyzja ta nie została zaskarżona przez ubezpieczonego odwołaniem i stała się prawomocna.

dowód:

-

decyzja z dnia 30.06.2017 r.- k. 98 akt KRUS,

W roku 2017 r. odwołujący ani jego żona M. K. nie składali wniosku
do Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa o przyznanie płatności bezpośrednich do gruntów rolnych pomimo, że pole zostało obsiane przez ich córkę J. K. (1).

dowód:

-

pismo ARiMR z dnia 12.10.2017 r.- k. 33,

-

zeznania zainteresowanej M. K.- 02:06:07, 02:10:08,

Żona odwołującego M. K. zajmuje się w domu sprawami urzędowymi,
w związku z czym to ona w latach 2015 i 2016 wystąpiła do Agencji Restrukturyzacji
i Modernizacji Rolnictwa o dopłaty. M. K. od około roku nie pracuje. Nie pobiera też zasiłku dla bezrobotnych. Od kiedy M. K. nie pracuje, znajduje się
na utrzymaniu odwołującego. Odwołujący otrzymywał rentę rolniczą z tytułu niezdolności
do pracy w kwocie 950,00-960,00 zł. Obecnie, jest to kwota niewiele ponad 500,00 zł.
M. K. zajmuje się prowadzeniem domu oraz hodowlą 10 kur, 4 kaczek i 4 sztuk trzody chlewnej. Od 2016 r. korzystała ze zwolnienia chorobowego, zaś w lipcu 2017 r. rozwiązano z nią umowę o pracę. Żona odwołującego zajmuje się w domu finansami. Renta odwołującego wpływa na ich wspólne konto. Środki te M. K. wydatkuje na opłaty
i zakup rzeczy potrzebnych w gospodarstwie. W pracach w gospodarstwie pomaga jej córka J. K. (1). M. K. gotuje obiady i przeważnie to ona robi zakupy.

dowód:

-

zeznania odwołującego L. K. (1) słuchanego uzupełniająco- 01:06:34-01:12:13,

-

zeznania zainteresowanej M. K. słuchanej uzupełniająco- 01:16:38-01:18:27, 01:22:04, 01:22:29,

Decyzją z dnia 3 lipca 2017 r. Prezes KRUS naliczył odwołującemu za okres
od 1 września 2015 r. do 30 czerwca 2017 r. nadpłatę części uzupełniającej renty rolniczej
z tytułu niezdolności do pracy z powodu zawarcia pozornej umowy dzierżawy w dniu
14 sierpnia 2015 r. W decyzji podano, że świadczenia, stosownie do przepisu
art. 28 ust. 4 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, nie przysługiwały odwołującemu od 1 września 2015 r., dlatego w wymienionym wyżej okresie pobrał on nienależne świadczenie, a był pouczony o okolicznościach powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń z art. 138 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Jest więc zobowiązany do zwrotu kwoty 9.217,58 zł.

dowód:

-

decyzja z dnia 03.07.2017 r.- k. 101 akt KRUS,

Stan faktyczny w niniejszej sprawie Sąd ustalił na podstawie dowodów z dokumentów oraz zeznań świadków i odwołującego.

Sąd pozytywie ocenił dowody z dokumentów, których autentyczność oraz wiarygodność, jak również poprawność materialna i formalna nie budziły wątpliwości, zaś ich treść i forma nie były kwestionowane przez strony postępowania. Brak było zatem jakichkolwiek podstaw, także takich, jakie należałoby uwzględnić z urzędu, aby dokumentom tym odmówić właściwego im znaczenia dowodowego.

Zeznaniom świadków H. K. (1), Z. F. i J. K. (1) oraz słuchanych w charakterze stron odwołującego L. K. (1) i zainteresowanej M. K. Sąd przyznał walor wiarygodności w takim zakresie, w jakim zeznania te ze sobą korespondowały. Z zeznań stron postępowania i dzierżawcy wynika, że pozostają oni
w konflikcie w związku ze sprawą cywilną wytoczoną H. K. (1) o wydanie pieniędzy zmarłego brata, tj. ojca odwołującego, którego był pełnomocnikiem. Może
to rzutować na szczerość wypowiedzi wynikającą ze sprzecznych interesów. Dlatego, walorem wiarygodności Sąd obdarzył te depozycje świadków i stron, które pozostają ze sobą w zgodności. Skoro H. K. (1) przyznał fakt, że nie rozpoczął prac w dzierżawionym gospodarstwie, ale zarazem nie potwierdził, by ktokolwiek zabraniał mu to uczynić wskazując jedynie, że wyniknęło to z jego stanu zdrowia, to brak jest podstaw do kwestionowania zeznań w tej części, ponieważ w pełni korespondują one z zeznaniami stron postępowania. Pewne nieścisłości w zeznaniach, jak na przykład to, która ze stron wystąpiła z inicjatywą zawarcia umowy dzierżawy, czy za wykonane usługi firma (...)wystawiła J. K. (1) paragon oraz to, czy córka odwołującego i zainteresowanej była w stanie samodzielnie przetransportować do domu zboże z pola, z punktu widzenia rozstrzygnięcia nie miały znaczenia. Co do istotnych okoliczności sprawy, świadkowie oraz odwołujący
i zainteresowana byli zgodni. Osoby te potwierdziły, że umowa dzierżawy od września
2015 r. do wiosny 2016 r. nie była przez H. K. (1) realizowana. Zgodnie też wskazały, że na wiosnę 2016 r. J. K. (1) zorganizowała prace na wydzierżawionych gruntach. Zeznania świadków i stron w zasadniczej części były więc spójne i logiczne. Wzajemnie się też uzupełniały.

Sąd oddalił wnioski dowodowe pełnomocnika odwołującego zawarte w punkcie 6 jego pisma procesowego z dnia 16 października 2017 r. (k. 24v-25) o zwrócenie się do Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa Oddział w D. o udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy jeśli strona wydzierżawiająca grunt rolny będzie składać wnioski o dopłaty, zaś dzierżawca albo osoba trzecia faktycznie użytkować grunty, to czy wydzierżawiający otrzyma dopłaty. Taka sytuacja bowiem, jak wykazało przeprowadzone postępowanie dowodowe, w tej sprawie nie miała miejsca. H. K. (1) nie użytkował bowiem działek, jakie wymienione zostały w umowie z dnia 14 sierpnia 2015 r. i nie czyniła tego również żadna inna osoba. Zwracanie się zatem do Agencji z prośbą o udzielenie odpowiedzi na te pytania niczego nowego do sprawy by nie wniosło, zmierzając jedynie
do przewłoki postępowania. Tym bardziej, że to, komu i na jakich zasadach przysługują dopłaty wynika z przepisów ustawy. W tej sprawie okoliczności sporne zostały w sposób dostateczny wyjaśnione w oparciu o przeprowadzone dowody.

Sąd Okręgowy rozważył, co następuje:

Odwołanie od zaskarżonej decyzji KRUS z dnia 3 lipca 2017 r. zasługiwało
na częściowe uwzględnienie.

Istota sporu w niniejszej sprawie sprowadzała się do ustalenia, czy zasadnie Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego zaskarżoną decyzją naliczył odwołującemu L. K. (1) za okres od 1 września 2015 r. do 30 czerwca 2017 r. nadpłatę części uzupełniającej renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy z powodu zawarcia- jak przyjął- pozornej umowy dzierżawy w dniu 14 sierpnia 2015 r., zobowiązując go do zwrotu kwoty 9.217,58 zł za ten okres.

Zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2016 r. poz. 277 ze zm.), ubezpieczeniu wypadkowemu, chorobowemu
i macierzyńskiemu podlega z mocy ustawy: 1) rolnik, którego gospodarstwo obejmuje obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego lub dział specjalny oraz 2) domownik rolnika, o którym mowa w pkt 1- jeżeli ten rolnik lub domownik nie podlega innemu ubezpieczeniu społecznemu lub nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty albo nie ma ustalonego prawa do świadczeń z ubezpieczeń społecznych. Jak zaś stanowi art. 16 ust. 1 pkt 1 i 2 powołanej ustawy, ubezpieczeniu emerytalno- rentowemu podlega z mocy ustawy:
1) rolnik, którego gospodarstwo obejmuje obszar użytków rolnych powyżej
1 ha przeliczeniowego lub dział specjalny oraz 2) domownik rolnika, którym mowa w pkt 1.

Stosownie do treści art. 6 pkt 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, ilekroć w ustawie jest mowa o rolniku- rozumie się przez to pełnoletnią osobę fizyczną, zamieszkującą i prowadzącą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, osobiście i na własny rachunek, działalność rolniczą w pozostającym w jej posiadaniu gospodarstwie rolnym, w tym również w ramach grupy producentów rolnych, a także osobę, która przeznaczyła grunty prowadzonego przez siebie gospodarstwa rolnego do zalesienia. Przez działalność rolniczą rozumie się natomiast działalność w zakresie produkcji roślinnej lub zwierzęcej, w tym ogrodniczej, sadowniczej, pszczelarskiej i rybnej (art. 6 pkt 3 ustawy). Prowadzenie działalności rolniczej w rozumieniu art. 6 pkt 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników oznacza prowadzenie na własny rachunek przez posiadacza gospodarstwa rolnego działalności zawodowej, związanej z tym gospodarstwem, stałej i osobistej oraz mającej charakter wykonywania pracy lub innych zwykłych czynności wiążących się z jego prowadzeniem (por. wyroki SN z dnia: 13 lipca 2011 r., I UK 33/11, LEX nr 1043981 i z dnia 29 września 2005 r., II UK 16/05, OSNP 2006/17-18/278).

W myśl art. 28 ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, wypłata emerytury lub renty rolniczej z ubezpieczenia ulega częściowemu zawieszeniu na zasadach określonych w ust. 2-8, jeżeli emeryt lub rencista prowadzi działalność rolniczą. Zgodnie z ust. 4 pkt 1 tego artykułu, uznaje się, że emeryt lub rencista zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej, jeżeli ani on, ani jego małżonek nie jest właścicielem (współwłaścicielem) lub posiadaczem gospodarstwa rolnego w rozumieniu przepisów o podatku rolnym i nie prowadzi działu specjalnego, nie uwzględniając: 1) gruntów wydzierżawionych, na podstawie umowy pisemnej zawartej co najmniej na 10 lat i zgłoszonej do ewidencji gruntów i budynków, osobie niebędącej: a) małżonkiem emeryta lub rencisty,
b) jego zstępnym lub pasierbem, c) osobą pozostającą z emerytem lub rencistą we wspólnym gospodarstwie domowym, d) małżonkiem osoby, o której mowa w lit. b lub c. Przepis ten
był wielokrotnie przedmiotem analizy Sądu Najwyższego. W uzasadnieniu wyroku z dnia
10 stycznia 2007 r., III UK 121/06 (LEX nr 948794) Sąd Najwyższy zaakcentował,
że art. 28 ust. 4 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników
ma specyficzną konstrukcję, polegającą na postawieniu tezy ogólnej w formie negacji
(nie prowadzi gospodarstwa rolnego) z jednoczesnym jej zaprzeczeniem w punktach 1-7. Zgodnie z logiką, wprowadzone w tych punktach wyjątki powinny odpowiadać tezie pozytywnej, tymczasem ich charakter jest różny. Niektóre stanowią potwierdzenie tezy wyjściowej, inne jej przeczą.

Swoista i nietypowa konstrukcja art. 28 ust. 4 pkt 1-7 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników doprowadziła Sąd Najwyższy do sformułowania wniosku,
że ustawodawca przewidziane w nim przypadki prowadzenia gospodarstwa rolnego zmarginalizował z punktu widzenia zawieszalności wypłaty świadczeń i uznał, że mimo własności lub posiadania gruntów, działalność rolnicza nie jest prowadzona. Jak wskazał Sąd Najwyższy, zastosowana w tym wypadku technika legislacyjna sugeruje przyjęcie,
że wyliczenie zawarte w punktach 1-7 służy wyłącznie ułatwieniom dowodowym. Rolnicy będący właścicielami gospodarstw wymienionych w art. 28 ust. 4 pkt 1-7 ustawy nie muszą zatem wykazywać, że nie prowadzą w nich działalności rolniczej, gdyż fakt ten uznaje
sam ustawodawca.

Jednocześnie, zauważyć należy, że własność lub posiadanie gospodarstwa rolnego, które obecnie pozostają poza sferą stosunku ubezpieczenia społecznego rolników i są prawnie obojętne przy objęciu ubezpieczeniem, nie mają wpływu na wysokość pobieranych świadczeń. Uzyskanie możliwości pobierania pełnego świadczenia może zależeć tylko
(i zależy) od zaprzestania działalności rolniczej. Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 6 maja 2004 r., II UZP 5/04 (OSNP 2004/22/389) wyjaśnił, że wypłata części uzupełniającej świadczenia rolnika, który będąc właścicielem lub posiadaczem gospodarstwa rolnego faktycznie nie prowadzi w nim działalności rolniczej w rozumieniu art. 6 pkt 3 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników nie ulega zawieszeniu na podstawie art. 28 ust. 1 i 3 w związku z ust. 4 tej ustawy.

Postępowanie dowodowe przeprowadzone przed Sądem, w szczególności zeznania stron umowy dzierżawy z dnia 14 sierpnia 2015 r., nie potwierdziło zasadności oceny,
że umowa ta zawarta została dla pozoru i spisano ją tylko formalnie. Pomimo złożenia przez H. K. (1) w KRUS oświadczenia w dniu 21 czerwca 2017 r., że L. K. (1)
nie wydał mu przedmiotu dzierżawy, przez cały czas użytkuje gospodarstwo rolne i pobiera dopłaty, dzierżawca nie potwierdził dwóch z pierwszych okoliczności przed Sądem.
Jak zeznał, musiał się przejęzyczyć stwierdzając, że odwołujący nie wydał mu przedmiotu dzierżawy. W rzeczywistości bowiem nie rozmawiał z nim na ten temat i nie był w polu. Przyznał jednocześnie, że nikt mu nie zabraniał wykonywania prac w gospodarstwie.

Fakt, że umowa dzierżawy z dnia 14 sierpnia 2015 r. nie była przez H. K. (1) realizowana został zeznaniami przesłuchanych osób potwierdzony. Dzierżawca przyznał,
że nie wykonywał w gospodarstwie rolnym odwołującego i jego żony żadnych prac
ze względu na stan swojego zdrowia. Wydzierżawiający potwierdzili zaś, że nie interesowało ich, co robi dzierżawca. Wiosną 2016 r. jednak ich córka, przejeżdżając obok wydzierżawionych działek zauważyła, że stoją one odłogiem. Zdecydowała więc, że coś trzeba z tym zrobić. Dlatego, zleciła firmie(...)zaoranie pola, obsianie go i wymłócenie zboża, a czynności te zostały wykonane.

W związku z tym, w dniu 6 maja 2016 r. żona odwołującego wystąpiła do Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa z kolejnym wnioskiem o dopłaty. We wniosku tym poświadczyła własnoręcznym podpisem, podobnie jak w roku 2015 r., kiedy starała się
o dopłaty, pouczenie o skutkach złożenia fałszywego oświadczenia, o tym, że znane są jej zasady przyznawania płatności, że działki rolne wnioskowane do płatności są, były i będą
w jej posiadaniu w dniu 31 maja 2016 r., że zobowiązuje się do informowania Agencji
o każdym fakcie, który może mieć wpływ na nienależne lub nadmierne przyznanie płatności lub pomocy finansowej objętych wnioskiem o przyznanie płatności oraz o każdej zmianie
od złożenia wniosku do przyznania płatności dotyczącej wykorzystywania gruntów, wielkości powierzchni upraw, czy przeniesienia posiadania gospodarstwa rolnego. Oświadczyła też,
że nie stwarza pozorów prowadzenia działalności rolniczej i na zadeklarowanych we wniosku gruntach prowadzi działalność rolniczą przez cały rok kalendarzowy.

W okolicznościach sprawy istnieją podstawy do stwierdzenia, że część uzupełniająca świadczenia nie została przez odwołującego nienależnie pobrana tylko w początkowym okresie po zawarciu umowy dzierżawy, tj. od 1 września 2015 r. do wiosny 2016 r. Brak jest bowiem racjonalnych powodów, które pozwoliłyby przyjąć, że w dacie zawarcia umowy dzierżawy celem stron było tylko pozorne spisanie kontraktu bez zamiaru jego realizowania. Zauważyć poza tym należy, że wydzierżawiający może przecież początkowo nie wiedzieć,
w jaki sposób dzierżawca korzysta z gruntu. I tak, jak wynika z zeznań odwołującego, było
w tej sprawie.

Wniosek o dopłaty za 2015 r. żona odwołującego złożyła w czerwcu 2015 r. Wówczas, nie istniała jeszcze umowa dzierżawy z dnia 14 sierpnia 2015 r. Zgodnie z prawdą wnioskodawczyni stwierdziła zatem we wniosku, że gospodarstwo rolne na wskazanych
w nim działkach jest prowadzone, wnosząc o dopłaty. Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego dopiero od 1 września 2015 r. podjęła wypłatę odwołującemu części uzupełniającej renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy w pełnej wysokości w związku
z zawartą umową dzierżawy z dnia 14 sierpnia 2015 r. Skoro zatem brak jest podstaw
do przyjęcia, że w tej dacie umowa ta zawarta została dla pozoru, nie można z faktu podpisania umowy dzierżawy wyciągać negatywnych konsekwencji dla osób, które
ją zawarły w dobrej wierze- w okresie od września 2015 r. do końca tego roku, a następnie
do wiosny 2016 r.

Wniosek do Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa o przyznanie jednolitych płatności z tytułu prowadzenia gospodarstwa rolnego na rok 2015 pozostaje więc bez wpływu na rozstrzygnięcie niniejszej sprawy. Z wnioskiem tym bowiem żona odwołującego M. K. wystąpiła do Agencji w dniu 19 czerwca 2015 r., a w tamtym czasie strony nie kwestionowały faktu prowadzenia gospodarstwa rolnego, co skutkowało zresztą zawieszeniem części uzupełniającej w 50% renty rolniczej z tytułu niezdolności
do pracy, przyznanej odwołującemu od 1 czerwca 2015 r. W pełnej wysokości wypłatę części uzupełniającej świadczenia podjęto od 1 września 2015 r., po przedłożeniu przez odwołującego w KRUS umowy dzierżawy.

Inaczej natomiast przedstawia się sytuacja od momentu rozpoczęcia prac
w gospodarstwie, co miało miejsce wiosną 2016 r. i objęcia tym samym gospodarstwa
w posiadanie przez właścicieli, pomimo jego wydzierżawienia, wystąpienia w dniu 6 maja 2016 r. z wnioskiem o dopłaty unijne do gospodarstwa z powołaniem się na jego prowadzenie, a w dalszej kolejności wypowiedzenia umowy dzierżawy. Wszystkie
te okoliczności świadczą o tym, że w tym czasie gospodarstwo było już przez wydzierżawiających prowadzone, a w związku z tym należało za okres od kwietnia 2016 r.
do czerwca 2017 r. naliczyć odwołującemu nadpłatę części uzupełniającej renty rolniczej
z tytułu niezdolności do pracy i zobowiązać go do zwrotu świadczenia za ten czas.

Od wiosny 2016 r. na wydzierżawionych gruntach realizowane były prace polowe przez firmę transportowo- handlowo- usługową (...), której wykonanie tych czynności zleciła J. K. (1). Odwołujący bronił się tym, że to nie on, ale jego żona wystąpiła
do Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa z wnioskiem o dopłaty, ponieważ
to ona opłacała podatek oraz tym, że to nie on, ale jego córka wynajęła firmę do wykonania prac polowych na wydzierżawionych gruntach. Żona odwołującego twierdziła, że nie prowadziła gospodarstwa rolnego. Odwołujący i jego żona potwierdzili natomiast, że ich córka, która nie jest rolnikiem, bo pracuje zawodowo, podjęła decyzję, co należy zrobić
w gospodarstwie i zleciła zrealizowanie prac polowych firmie (...). Okoliczności
te pozwalają na ocenę, że odwołujący wspólnie z żoną (a oboje są współwłaścicielami gospodarstwa rolnego) zajmuje się gospodarstwem i pomaga im w tym córka, z którą razem zamieszkują, prowadząc wspólne gospodarstwo domowe. Z punktu widzenia rozstrzygnięcia nie ma znaczenia, że to córka odwołującego zleciła telefonicznie firmie (...) wykonanie prac polowych na wydzierżawionych gruntach. Odwołujący i jego żona są bowiem współposiadaczami gospodarstwa rolnego, w którym zamieszkują wspólnie z córką J. K. (1) i prowadzą z nią wspólne gospodarstwo domowe. Jest nim więc objęta starsza córka i wszyscy domownicy wykonują prace dla dobra rodziny. Wniosek powyższy jest tym bardziej zasadny, że jak ustalił Sąd, rodzice zwrócili J. K. (1) koszty wynajęcia firmy (...) do zrealizowania prac polowych na wydzierżawionych gruntach.

Zauważyć przy tym trzeba, że brak jest wymogu, aby to rolnik osobiście wykonywał prace w należącym do niego gospodarstwie. Może bowiem prowadzić gospodarstwo rolne przy pomocy innych osób. Nie ma więc znaczenia, czy rolnik osobiście realizuje pewne czynności w gospodarstwie, czy też wykonują je inne osoby, zwłaszcza współmałżonek, ponieważ według art. 28 ust. 4 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, o zaprzestaniu prowadzenia działalności rolniczej można mówić, jeżeli ani rolnik, ani jego małżonek nie jest właścicielem (współwłaścicielem) lub posiadaczem gospodarstwa rolnego. Nie ma też znaczenia, który z małżonków występuje do Agencji Restrukturyzacji
i Modernizacji Rolnictwa z wnioskiem o dopłaty. W sytuacji bowiem współwłaścicieli, którzy są małżonkami, można bez zgody drugiego z małżonków wniosek taki złożyć. Jak stanowi art. 18 ust. 2 ustawy z dnia 5 lutego 2015 r. o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego (Dz. U. z 2017 r. poz. 278 ze zm.), w przypadku gdy: 1) działka rolna jest przedmiotem współposiadania w dniu 31 maja danego roku lub 2) zwierzę jest przedmiotem współposiadania przez okres, w jakim posiadanie zwierząt jest warunkiem przyznania danej płatności- płatności bezpośrednie przysługują temu współposiadaczowi, na którego pozostali współposiadacze wyrazili zgodę. Zgoda ta nie jest wymagana, jeżeli miałaby pochodzić
od współposiadacza będącego małżonkiem wnioskodawcy.

We wniosku z dnia 5 maja 2016 r. M. K. potwierdziła, pouczona o skutkach złożenia fałszywego oświadczenia, że na zadeklarowanych przez nią gruntach jest prowadzona działalność rolnicza. Wniosek o dopłaty za 2016 r. był więc uzasadniony. Same strony nie kwestionowały, że wiosną 2016 r. na wydzierżawionych gruntach wykonane zostały pewne prace polowe, ponieważ H. K. (1) nie realizował umowy dzierżawy.

Nie można więc przyjąć, że od września 2015 r. do momentu podjęcia
na wydzierżawionych gruntach działalności rolniczej wiosną 2016 r., renta rolnicza z tytułu niezdolności do pracy była świadczeniem nienależnie pobranym przez odwołującego.

Mając to na uwadze, na podstawie powołanych przepisów oraz art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., Sąd zmienił zaskarżoną decyzję w ten tylko sposób, że przyjął, iż świadczenie wypłacone odwołującemu za okres od 1 września 2015 r. do 31 marca 2016 r. nie było świadczeniem nienależnie pobranym i że na odwołującym nie ciąży obowiązek zwrotu tego świadczenia
za ten okres.

Od momentu natomiast podjęcia prac polowych na wydzierżawionych gruntach,
co skutkowało wystąpieniem przez M. K. do Agencji Restrukturyzacji
i Modernizacji Rolnictwa z wnioskiem o dopłaty za 2016 r., nie można już przyjmować,
że renta rolnicza z tytułu niezdolności do pracy była odwołującemu wypłacana należnie.
Od tego bowiem momentu odwołujący nie był już uprawniony do wypłaty części uzupełniającej świadczenia w pełnej wysokości. W tym więc zakresie słusznie Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego uznała, że otrzymana przez odwołującego renta
za okres od 1 kwietnia 2016 r. do 30 czerwca 2017 r. była świadczeniem nienależnie pobranym i ubezpieczony jest zobowiązany do jej zwrotu. W tej zatem części odwołanie podlegało oddaleniu.

W myśl art. 138 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2016 r. poz. 887 ze zm.), osoba, która nienależnie pobrała świadczenia, jest obowiązana do ich zwrotu. Świadczenia nienależnie pobrane w rozumieniu tego przepisu są to świadczenia wypłacone pomimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania (ust. 2 pkt 1). Przepis ten znajduje odpowiednie zastosowanie w sprawach z zakresu ubezpieczenia rolniczego na mocy art. 52 ust. 2 ustawy
z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników. Szczególnie istotnym elementem regulacji art. 138 ust. 2 pkt 1 powołanej ustawy jest wymóg pouczenia osoby pobierającej świadczenia o braku prawa do pobierania świadczenia (w ogóle lub w określonej wysokości). Obowiązek ten obciąża organ rentowy. Wiele tez dotyczących formy pouczenia wysunął Sąd Apelacyjny w Rzeszowie (por. wyrok z dnia 20 kwietnia 1995 r., III AUr 110/95, OSA 1997/1/3) stwierdzając, że obowiązek pouczenia spoczywa na organie rentowym, samo zaś pouczenie powinno być wyczerpujące i zawierać informację
o obowiązujących w dniu pouczenia zasadach zawieszalności prawa do świadczeń. Konsekwencją braku pouczenia jest niemożność nałożenia obowiązku zwrotu nienależnie pobranego świadczenia. Należy pamiętać, że wymóg pouczenia ma charakter formalny. Oznacza to, że osoba, której umożliwiono zapoznanie się ze stosowną informacją (pouczeniem) nie może zasłaniać się okolicznością faktycznego braku zapoznania się z tą informacją. Z drugiej zaś strony, pouczenie musi być zindywidualizowane i wiązać się
z pewną aktywnością organu rentowego. Dlatego też organ rentowy nie może opierać przekonania o spełnieniu obowiązku pouczenia na fakcie powszechnej dostępności aktów prawnych, czy funkcjonowaniu w jednostkach terenowych ZUS punktów informacyjnych. Błędne zrozumienie prawidłowego pouczenia obciąża świadczeniobiorcę. Natomiast błędne pouczenie jest równoznaczne z brakiem pouczenia. Zatem, aby organ rentowy mógł skutecznie domagać się od ubezpieczonego zwrotu nienależnie pobranego przez niego świadczenia, musi wykazać, że ubezpieczony był prawidłowo pouczony o okolicznościach powodujących zawieszenie prawa do świadczenia (por. wyrok SA w Katowicach z dnia
21 listopada 2002 r., III AUa 2782/01, OSA 2004/7/15).

Z ustaleń Sądu w niniejszej sprawie bezsprzecznie wynika, że odwołujący został prawidłowo pouczony o warunkach wypłaty renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy oraz zawieszania i zmniejszania wypłaty części uzupełniającej świadczenia. Treść pouczeń była powtarzana w kolejnych decyzjach kierowanych do odwołującego, w tym w decyzji Prezesa KRUS z dnia 31 lipca 2015 r., którą przyznano mu prawo do świadczenia
od 1 czerwca 2015 r. Został zatem spełniony warunek formalnego pouczenia strony
o okolicznościach powodujących zawieszenie lub zmniejszenie świadczeń określony
w art. 138 ust. 2 pkt. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS.

Procesową przesłankę rozstrzygnięcia zawartego w punkcie 2 wyroku stanowił przepis art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

Co do sformułowanego przez pełnomocnika odwołującego zarzutu naruszenia przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego wskazać należy, że od chwili wniesienia do sądu powszechnego odwołania od decyzji organu rentowego, sprawa staje się sprawą cywilną i podlega rozpoznaniu według zasad właściwych dla tej kategorii spraw. Innymi słowy, ewentualne wady decyzji wynikające z naruszeń przepisów postępowania przed organem rentowym pozostają zasadniczo poza zakresem jego rozpoznania, a sąd
w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych orzeka o prawach lub obowiązkach stron na podstawie właściwych przepisów prawa materialnego (por. np. wyrok SN z dnia 8 stycznia 2014 r., II UK 242/13, LEX nr 1415119).

Mając o wszystko na uwadze, na podstawie powołanych przepisów oraz
art. 477 ¹⁴ § 1 i 2 k.p.c., Sąd orzekł, jak w punktach 1 i 2 wyroku.