Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Tarnowie

POSTANOWIENIE

Dnia 2 lutego 2016 r.

Sąd Okręgowy w Tarnowie – Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	SSO Wiesław Zachara
Sędziowie: Protokolant:	SSO Edward Panek SSO Marek Syrek (spr.) st. sekretarz sądowy Paweł Chrabąszcz

po rozpoznaniu w dniu 28 stycznia 2016 r. w Tarnowie

na rozprawie

sprawy z wniosku M. G.

przy uczestnictwie W. G., M. W., P. S., J. G. (1), M. A. i (...)Sp. z o.o. z siedzibą w B.

o ustanowienie służebności drogi koniecznej

na skutek apelacji wnioskodawcy

od postanowienia Sądu Rejonowego w Bochni

z dnia 17 czerwca 2015 r., sygn. akt I Ns 459/13

postanawia:

1.  oddalić apelację;

2.  zasądzić od wnioskodawcy na rzecz uczestników M. W. i M. A. łącznie kwotę 120 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

  Sygn. akt I Ca 388/15

UZASADNIENIE

postanowienia z dnia 2 lutego 2016 r.

Wnioskodawca M. G. wniósł o ustanowienie służebności gruntowej na rzecz położonej w B. działki nr (...), polegającej na prawie przejazdu i przechodu przez położoną w B. działkę nr (...), szlakiem określonym przez biegłego sądowego geodetę, w miejsce istniejącej służebności gruntowej o treści: „z własnością nieruchomości łączy się prawo przejazdu i przechodu przez działkę nr (...) istniejącym szlakiem drożnym (KW (...))”. Nadto wniósł o oznaczenie przebiegu służebności za pomocą znaków poziomych (farbą) i znaku pionowego oraz o zasądzenie na rzecz uczestnika (...) Sp. z o.o. z siedzibą w B. zwrotu poniesionych przez niego kosztów postępowania.

Na uzasadnienie wniosku wskazał, że jest właścicielem nieruchomości gruntowej o nr ewidencyjnym (...), zabudowanej budynkiem mieszkalno – usługowym nr (...)przy ul. (...) w B., dla której Sąd Rejonowy w Bochni prowadzi KW nr (...). Z własnością tej nieruchomości wiąże się prawo przejazdu i przechodu przez działkę nr (...) istniejącym szlakiem drożnym (KW (...)) oraz prawo przejazdu, przechodu szlakiem szerokości 5 m i długości 11 m po działce nr (...) (KW (...)) w miejscu oznaczonym jako „służebność” na załączniku do uchwały nr (...)z dnia 20 września 2001 r. Rady Miejskiej w B. będącej kopią z mapy zasadniczej z dnia 12 lipca 2001 r. za jednorazowym wynagrodzeniem w kwocie 68 750 zł, płatnym w całości przez właścicieli władającej działki nr (...). Korzystanie ze służebności gruntowej przez działkę nr (...) nie nastręcza trudności, natomiast uściślenia wymaga uprawnienie do przechodu i przejazdu przez działkę nr (...) istniejącym szlakiem drożnym. Sposób w jaki to uprawnienie zostało sformułowane uniemożliwia bowiem korzystanie z tej służebności, gdyż problematycznym jest stwierdzenie jak ten szlak rzeczywiście przebiega. Dodał przy tym, iż właściciel przedmiotowej nieruchomości nabył ją wraz z istniejącym już prawem przechodu i przejazdu przez działkę nr (...) i dopiero praktyka pokazała, iż realizacja tegoż uprawnienia jest niemożliwa. Wnioskodawca wskazał również, iż posadowiony na działce nr (...) budynek jest budynkiem wielolokalowym, a jego powierzchnie najmowane są przez przedsiębiorców celem prowadzenia działalności gospodarczej. Co prawda możliwy jest dostęp do niego od strony ul. (...), lecz na ulicy tej obowiązuje zakaz zatrzymywania pojazdów, trakt jest ruchliwy, zaś właściciel i najemcy bardzo cenią sobie możliwość dotarcia do nieruchomości od strony działki nr (...). Ustanowienie służebności na działkach nr (...) znacznie więc zwiększy użyteczność nieruchomości nr (...), poprawiając komfort dojazdu do niej, jak również zwiększy atrakcyjność posadowionego na niej budynku. Wnioskodawca podniósł również, iż jego żądanie znajduje oparcie w treści uchwały SN z dnia 17 lipca 2007 r. (III CZP 70/07), w której uzasadnieniu stwierdzono, iż sprawa o zmianę treści lub sposobu wykonywania służebności drogi koniecznej, będąca wynikiem zmiany stosunków oraz powstania ważnej potrzeby gospodarczej, uzasadniającej inny „odpowiedni” dostęp, jest w istocie sprawą o ustanowienie służebności w rozumieniu przepisów rozdziału 2, działu III, tytułu II księgi drugiej kodeksu postępowania cywilnego.

Uczestnicy: W. G., J. G. (1), (...) sp. z o.o. z siedzibą w B. poparli wniosek.

Uczestnicy: M. W. i M. A. wnieśli o oddalenie wniosku oraz o zasądzenie na ich rzecz kosztów postępowania sądowego. Podnieśli, iż działka nr (...) ma prawnie zagwarantowany dostęp do drogi publicznej, gdyż jak wynika z treści KW nr (...) z własnością działki nr (...) połączone jest prawo przejazdu i przechodu przez działkę nr (...) (własności uczestników) istniejącym szlakiem drożnym (służebność ta została ustanowiona aktem notarialnym Rep. (...)Nr (...) – umową sprzedaży z dnia 16 marca 1995 r.) oraz dalej w kierunki ul. (...) prawo przejazdu i przechodu szlakiem szerokości 5 m i długości 11 m przez działkę nr (...) (służebność ta została ustanowiona oświadczeniem z dnia 6 grudnia 2001 r., Rep. (...) nr (...)). Zdaniem uczestników dostęp do działki nr (...) jest odpowiedni i przebiega na gruncie w sposób opisany w żądaniu wniosku, stąd też wniosek o ustanowienie służebności poprzez zmianę istniejącej służebności jest nieuzasadniony. Uczestnicy zarzucili nadto, że brak jest podstawy prawnej do uwzględnienia żądania wnioskodawcy, gdyż podstawą taką nie może być przepis art. 291 k.c., ani też przepis art. 145 k.c. Podnieśli również, iż uwzględnienie żądania oznaczenia służebności znakami poziomymi i znakiem pionowym doprowadziłoby do zbyt daleko idącego obciążenie nieruchomości. Poza tym droga konieczna nie jest drogą publiczną i jej oznaczenie nie jest niezbędne do prawidłowego korzystania ze służebności. W przypadku ustanowienia służebności uczestnicy wnieśli o zasądzenie wynagrodzenia za jej ustanowienie na rzecz właścicieli nieruchomości obciążonej podnosząc, iż zwiększy się wówczas szerokość pierwotnego szlaku oraz częstotliwość i zakres korzystania z drogi koniecznej. Nadto należy im się wynagrodzenie za urządzenie służebnego szlaku, który został wykonany wyłącznie ich staraniami i na ich koszt.

Uczestnik P. S. nie zajął stanowiska w sprawie.

Postanowieniem z dnia 17 czerwca 2015 r., sygn. akt I Ns 459/13, Sąd Rejonowy w Bochni ustanowił nieodpłatnie na rzecz każdoczesnych właścicieli działki nr (...) położonej w B., objętej KW nr (...), służebność drogi koniecznej na działce nr (...) położonej w B., objętej KW nr (...), szlakiem o szerokości 3,3 metra, oznaczonym linią czerwoną przerywaną biegnącą przez punkty: A, B, C, D, E, F, G, H i A na wyrysie z mapy zasadniczej stanowiącej załącznik do opinii biegłego sądowego z zakresu geodezji i kartografii T. G. z dnia 2 kwietnia 2015 r., w miejsce służebności przejazdu, przechodu przez działkę nr (...) istniejącym szlakiem drożnym, ustanowionej w umowie sprzedaży z dnia
16 marca 1995 roku Rep. (...) nr (...), zaś w pozostałym zakresie wniosek oddalił. Jednocześnie orzeczeniem tym stwierdził, iż każda ze stron ponosi koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

U podstaw tego rozstrzygnięcia legły następujące ustalenia faktyczne.

Działka nr (...), o powierzchni 0,0706 ha, położona w B. przy ul. (...), zabudowana budynkiem wielolokalowym, objęta KW nr (...), stanowi własność wnioskodawcy M. G. w 133308/111090000 części, a w pozostałym zakresie stanowi przedmiot współwłasności właścicieli samodzielnych lokali wyodrębnionych z tej nieruchomości, a to (...) Sp. z o.o. z siedzibą w B., M. W., P. S., W. G. i J. G. (1).

W bezpośrednim sąsiedztwie działki nr (...) znajduje się działka nr (...), o powierzchni 0,0673 ha, objęta KW nr (...). Działka ta w części zachodniej jest zabudowana, a usytuowany na tej działce budynek przylega do drogi publicznej stanowiącej ulicę (...). W budynku tym wyodrębnionych jest 11 samodzielnych lokali, z których lokal handlowy nr (...), lokal mieszkalny nr (...) oraz lokale nr (...) i lokal nr (...) stanowią własność M. W., zaś lokal nr (...) stanowi własność M. A..

Granica pomiędzy działką nr (...), a działką nr (...) biegnie po północnej ścianie budynku usytuowanego na działce nr (...) i dalej prosto do budynku na sąsiedniej działce nr (...). W terenie jest wyznaczona pasem kostki brukowej koloru czerwonego.

Do budynku na działce nr (...) przylega od strony północnej budynek znajdujący się na działce nr (...). Przedmiotowy budynek usytuowany jest w ten sposób, że przylega do ulicy (...) i ulicy (...). Lokale handlowe znajdują się od strony tych ulic, zaś niezabudowana część działki jest odizolowana od drogi publicznej.

Odległość pomiędzy południowo – zachodnim rogiem budynku na działce nr (...), a budynkiem na działce nr (...) wynosi 3,40 metra.

Niezabudowana część działki nr (...) jest wyłożona kostką brukową.

Z niezabudowanej części działki nr (...) wjeżdża się na działkę nr (...) i następnie bramą wjazdową do ulicy (...).

Z własnością działki nr (...) położonej w B. połączone jest prawo przejazdu i przechodu przez działkę nr (...) istniejącym szlakiem drożnym – obj. KW nr (...). Służebność ta została ustanowiona umową sprzedaży z dnia 16 marca 1995 r., Rep. (...) Nr (...)i jest ujawniona w dziale I-Sp KW nr (...). Została ona ustanowiona nieodpłatnie przez M. A., w momencie nabycia przez nią własności działki nr (...) od M. S., na rzecz każdoczesnych właścicieli i posiadaczy działki nr (...). Ponadto w ww. umowie sprzedaży M. A. zobowiązała się do przywrócenia istniejącego przejazdu przez działkę nr (...) pod budynkiem oznaczonym nr (...), przy ul. (...) w przypadku braku dojścia do budynku położonego na działce nr (...) od strony ulicy (...). Wcześniej bowiem, kiedy M. A. wynajmowała jeszcze lokal na sklep od M. S., zamurowała bramę od strony ul. (...), przez którą był przejazd na działki: nr (...).

Ustanawiając ww. służebność M. A. zobowiązała się wobec M. S., że zrobi mapkę, na której będzie zaznaczona ustanowiona służebność. Z powyższego nie wywiązała się.

Ponadto z własnością nieruchomości objętej KW nr (...) związane jest ujawnione w dziale I-Sp prawo przejazdu i przechodu szlakiem szerokości 5 m i długości 11 m po działce nr (...) (obj. KW nr (...)) w miejscu oznaczonym jako „służebność” na załączniku graficznym do uchwały nr (...)Rady Miejskiej w B. z dnia 20 września 2001 r., będącej kopią z mapy zasadniczej z dnia 12 lipca 2011 r., ustanowione oświadczeniem z dnia 6 grudnia 2001 r., Rep. (...) nr (...). Służebność ta została ustanowiona na rzecz każdoczesnych właścicieli działek nr (...), a ww. uchwała została podjęta w związku z przeznaczeniem do sprzedaży zabudowanej działki nr (...) stanowiącej wówczas własność Gminy M. (...).

Wnioskodawca M. G., jak i właściciele oraz najemcy lokali usytuowanych na działce nr (...) mają zagwarantowany dostęp do drogi publicznej od strony północnej, tj. od ulicy (...). Jednak jest to główny trakt miasta B., gdzie zawsze występuje duży ruch komunikacyjny, a ponadto na ulicy (...) obowiązuje zakaz zatrzymywania. Jedyny dojazd do budynku na działce nr (...) jest od strony południowej, tj. od ulicy (...) szlakiem drożnym wiodącym najpierw przez działkę nr (...), a następnie przez działkę nr (...). Przejazd ten jest konieczny do przewożenia towaru do lokali handlowych w budynku na działce nr (...), co odbywa się samochodem dostawczym. Ponadto przejazd ten jest niezbędny do wywożenia śmieci z ww. lokali handlowych.

W toku postępowania Sąd Rejonowy zasięgnął opinii biegłego z zakresu geodezji T. G., który wyznaczył na wyrysie z mapy zasadniczej projektowany przebieg służebności oraz opinii biegłego z zakresu budownictwa drogowego A. S.. Na podstawie drugiej z tych opinii ustalił sąd, iż istniejące w terenie uwarunkowania, w tym istniejąca zabudowa uzasadniają ustanowienie, w celu zapewnienia działce nr (...) prawidłowej komunikacji z drogą publiczną, po działce nr (...) szlaku drogowego o minimalnej szerokości 3,3 m. Szlak ten powinien przebiegać przez punkty leżące na granicy działki nr (...) z działką nr (...), punkty leżące na granicy działki nr (...) z działką nr (...) oraz punkty będące narożnikami budynków. Powierzchnia działki zajęta pod tak wyznaczony szlak służebny wynosi 80 m ^{( 2)}.

Podstawą ustaleń faktycznych Sądu Rejonowego były dowody z dokumentów, które sąd uznał w całości za wiarygodne, zeznania przesłuchanego w sprawie świadka oraz zeznania wnioskodawcy i uczestników, które obdarzył sąd przymiotem wiarygodności, a także opinie ww. biegłych. Podzielił sąd wnioski wynikające z opinii biegłych, z tym że pominął przy czynieniu ustaleń faktycznych te wywody opinii biegłego A. S., które dotyczyły konieczności oznaczenia szlaku służebnego w terenie, jako że nie były one objęte tezą dowodową.

Oddalił Sąd Rejonowy wniosek wnioskodawcy o przesłuchanie w charakterze świadków: J. S., B. K., J. G. (2), K. C., K. R., A. R. i H. Z. uznając, iż okoliczności, na które miały zostać przeprowadzone te dowody, nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Z tych samych względów Sąd Rejonowy oddalił wniosek wnioskodawcy o zwrócenie się do Straży Miejskiej w B. o udzielenie informacji.

W rozważaniach prawnych Sąd Rejonowy stwierdził, iż wniosek co do zasady zasługuje na uwzględnienie. Podniósł, iż choć z punktu widzenia treści wniosku przedmiotowa sprawa jest sprawą o zmianę treści i sposobu wykonywania służebności drogi koniecznej, to jednak w istocie jest ona sprawą o ustanowienie służebności drogi koniecznej. Takie stwierdzenie wypływa bowiem z przytoczonej przez wnioskodawcę uchwały SN z dnia 17 lipca 2007 r. (III CZP 70/07, OSNC 2008/9/100), w której uzasadnieniu wskazano, iż pojęcie „odpowiedniego dostępu” , o którym mowa w przepisie art. 145 k.c., jest pojęciem szerszym niż brak jakiegokolwiek dostępu, a zatem ustanowienie służebności drogi koniecznej staje się uzasadnione nie tylko w razie braku jakiejkolwiek łączności z siecią dróg, ale także wówczas, gdy dostęp taki istnieje, lecz nie jest odpowiedni. „Nieodpowiedniość” dostępu gwarantowanego istniejącą już służebnością drogi koniecznej, może być zaś wynikiem zmiany stosunków oraz powstaniem ważnej potrzeby gospodarczej, uzasadniającej inny „odpowiedni” dostęp. Skoro więc wnioskodawca domagał się ustanowienia służebności drogi koniecznej w miejsce istniejącej służebności, która została ustanowiona w taki sposób, że jej treść nie została należycie doprecyzowana i nie jest możliwe wykonywanie tej służebności, to w istocie przedmiotem żądania wniosku było ustanowienie służebności drogi koniecznej i zachodziła konieczność zbadania, czy istniejąca służebność, obciążająca położoną w B. działkę nr (...) zapewnia odpowiedni dostęp do drogi publicznej nieruchomości władnącej, czyli działce nr (...). Na tak postawione pytanie odpowiedź okazała się negatywna. Stwierdził bowiem Sąd Rejonowy, iż zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie pozwala na ustalenie dokładnego przebiegu pierwotnego szlaku służebnego ani jego szerokości. Szlak ten nie został nigdy wyznaczony na mapie, przesłuchane w sprawie osoby nie posiadały informacji w tym przedmiocie, zaś uczestniczka M. A., która ustanowiła ten szlak w 1995 r., zrezygnowała ze złożenia zeznań w charakterze strony. Twierdzenia uczestników M. W. i M. A. odnośnie szerokości tego szlaku (2,9 m) nie znalazły zaś potwierdzenia w materiale dowodowym sprawy. Jednocześnie zauważył Sąd Rejonowy, iż od czasu ustanowienia służebności do chwili obecnej doszło do zmiany stosunków, gdyż zarówno na nieruchomości władnącej, jak i na nieruchomości obciążonej zostały wyodrębnione samodzielne lokale, głównie o przeznaczeniu handlowym, z których prawidłowe korzystanie generuje potrzebę niezakłóconego dostępu do drogi publicznej, chociażby w celu dowiezienia towaru, czy wywiezienia śmieci. To zaś rodzi konieczność wjazdu na szlak służebny samochodów dostawczych. Zwrócił również Sąd Rejonowy uwagę na to, iż jakkolwiek działka nr (...) przylega bezpośrednio do drogi publicznej, tj. do ul. (...), to dostęp ten nie jest „odpowiedni” w rozumieniu art. 145 k.c. Jest to bowiem główna ulica miasta i obowiązuje na niej zakaz zatrzymywania pojazdów, a zatem nie mogą być nią realizowane dojazdy do nieruchomości władnącej w celu dowozu towaru czy wywozu śmieci. W konsekwencji więc uznał Sąd I instancji, iż odpowiedni dostęp z nieruchomości władnącej do drogi publicznej może być zapewniony jedynie przez działkę nr (...), a następnie istniejącą służebnością po działce nr (...). Ustalając szerokość szlaku służebnego oparł się Sąd Rejonowy na opinii biegłego z zakresu budownictwa drogowego, przy uwzględnieniu potrzeb nieruchomości władnącej związanych z prawidłowym komunikowaniem się z siecią dróg publicznych, jak również bacząc na to, by w jak najmniejszym zakresie służebność obciążała nieruchomość, na której została ustanowiona.

Nie uwzględnił Sąd Rejonowy wniosku uczestników – właścicieli nieruchomości obciążonej o zasądzenie na ich rzecz wynagrodzenia za ustanowienie służebności uznając, iż skoro przedmiotem żądania wniosku było jedynie ustanowienie służebności drogi koniecznej w miejsce istniejącej, lecz niespełniającej swej roli, służebności i istniejąca służebność została ustanowiona nieodpłatnie, to również nowa służebność, ustanawiana w jej miejsce, powinna zostać nieodpłatnie ustanowiona. Za takim stanowiskiem przemawiało również to, iż nie zostało wykazane, by nowa służebność zajmowała powierzchnię większą od tej, jaką zajmowała służebność ustanowiona w 1995 r. oraz fakt, iż uczestnik M. W., domagający się tego wynagrodzenia jako właściciel nieruchomości obciążonej, jest również współwłaścicielem nieruchomości władnącej.

Oddalił Sąd Rejonowy wniosek o oznaczenie przebiegu służebności za pomocą znaków poziomych i znaku pionowego, uznając tego rodzaju żądanie za przedwczesne, z uwagi na to, iż nie sposób z góry zakładać, że właściciele nieruchomości obciążonej nie będą respektować ustanowionego na ich nieruchomości ograniczonego prawa rzeczowego. Nadto uznał Sąd Rejonowy to żądanie za zbyt daleko ingerujące w prawo własności nieruchomości obciążonej i nieznajdujące uzasadnienia w przepisie art. 145 k.c.

O kosztach postępowania Sąd Rejonowy orzekł po myśli art. 520 § 1 k.p.c.

Apelację od powyższego postanowienia wniósł wnioskodawca, zaskarżając je w części, tj. w zakresie rozstrzygnięcia zawartego w jego pkt 2, w którym oddalony został jego wniosek o oznaczenie przebiegu służebności znakami poziomymi (farbą) i znakiem pionowym „D-52 strefa ruchu”, zarzucając mu błąd w ustaleniach faktycznych mający wpływ na podstawę orzekania polegający na:

1.  dowolnym uznaniu przez Sąd I instancji, że wniosek o oznaczenie przebiegu służebności w sposób widoczny i jednoznaczny, jak proponuje wnioskodawca – farbą i znakiem pionowym, jest przedwczesny i jako taki podlega oddaleniu, podczas gdy w istocie, jak wynika ze zgromadzonego materiału dowodowego, a to z zeznań wnioskodawcy, uczestników i świadków, dokumentacji fotograficznej, a także doświadczenia życiowego i wiedzy notorycznej, wobec znacznego natężenia ruchu na placu parkingowym, do którego dostęp pozostaje z zasady nieograniczony, z uwagi na wykorzystywanie go zwłaszcza przez klientów i dostawców towaru do lokali handlowych znajdujących się w sąsiednich zabudowaniach, możliwość korzystania z ustanowionej służebności bez wyraźnego wskazania faktu jej ustanowienia jako drogi dojazdowej oraz zaznaczenia jej przebiegu – będzie jak dotychczas stale utrudniana czy wręcz uniemożliwiana przez zatrzymujące się na niej albo manewrujące pojazdy osób trzecich nie wiedzących w ogóle nic na jej temat, albo nawet przy przyjęciu najlepszych chęci uczestników w osobach M. W. i M. A. nie zdołają oni przez cały czas pilnować sytuacji na placu;

2.  błędnym przyjęciu zamkniętej liczby osób korzystających z placu parkingowego, tj. osób znających stan prawny nieruchomości i mogących to prawo respektować, podczas gdy w istocie znane było Sądowi I instancji - już na etapie orzekania - przeznaczenie placu, jako jedynego możliwego i dostępnego miejsca dostarczania towaru do lokali użytkowych, a także parkowania klientów wzmiankowanych lokali użytkowych, które w konsekwencji spowoduje, że osoby trzecie, nie będąc prawidłowo poinformowane o istnieniu w określonym tu miejscu drogi, w żaden sposób nie wyróżniającej się od reszty placu, dopuszczać się będą jej zastawiania i blokowania, uniemożliwiając tym samym korzystanie z drogi, a zatem wprost podważając zasadność prawną i społeczną uzasadnienia orzeczenia zawartego w pkt 1 przedmiotowego postanowienia.

Podnosząc te zarzuty skarżący wniósł o zmianę postanowienia w zaskarżonej części zgodnie z żądaniem wniosku, ewentualnie jego uchylenie w zaskarżonej części i przekazanie sprawy w tym zakresie Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

W uzasadnieniu podniósł, iż z uwagi na to, iż działka (...) jest stale wykorzystywana przez klientów i dostawców towarów do lokali handlowych znajdujących się w posadowionym na niej budynku jako miejsce parkingowe zachodzi uzasadniona obawa, że korzystanie z ustanowionego przez Sąd Rejonowy szlaku służebnego będzie, tak jak miało to miejsce do tej pory, utrudnione a nawet uniemożliwione, gdyż bez wyraźnego oznaczenia przebiegu tego szlaku osoby trzecie nie będą wiedziały, że został on w danym miejscu ustanowiony. Zdaniem apelującego jedynie jednoznaczne oznaczenie służebności za pomocą linii trwale namalowanej na powierzchni podłoża oraz poprzez umieszczenie znaku pionowego np. „strefa ruchu” umożliwi niezakłócone korzystanie ze służebności. Nie ma przy tym racji Sąd Rejonowy twierdząc, iż powyższe żądanie jest przedwczesne, gdyż wniosek o ustanowienie służebności i wniosek o oznaczenie jej przebiegu są nierozerwalnie ze sobą związane i tylko widoczne oznaczenie służebności umożliwi jej realne funkcjonowanie zgodnie z jej przeznaczeniem społeczno – gospodarczym. Twierdzenie to znajduje zresztą potwierdzenie w poglądzie Sądu Najwyższego, który w wyroku z dnia 8 maja 2008 r. (V CSK 570/07) stwierdził, iż przy wytaczaniu drogi koniecznej należy brać pod uwagę nie tylko dotychczasowy charakter nieruchomości, ale również uwzględnić jej przyszłe przeznaczenie. Poza tym nieuwzględnienie przedmiotowego wniosku jest sprzeczne z wynikającą z art. 145 § 3 k.c. zasadą orzekania w przedmiocie ustanowienia służebności drogi koniecznej z poszanowaniem interesu społeczno – gospodarczego, który sąd ma obowiązek uwzględniać z urzędu.

Uczestnicy M. W. i M. A. w odpowiedzi na apelację wnieśli o jej oddalenie i o zasądzenie od wnioskodawcy na ich rzecz kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego, według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Apelacja wnioskodawcy okazała się bezzasadna.

Wbrew zarzutom stawianym rozstrzygnięciu Sądu I instancji, Sąd Rejonowy należycie ustalił stan faktyczny przedmiotowej sprawy. Również wnioski prawne wyciągnięte na podstawie tych ustaleń są prawidłowe. Dlatego też przyjmując za własne prawidłowe ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd Rejonowy należało stwierdzić, iż zarzuty apelacji wniesionej przez wnioskodawcę, jako bezzasadne nie mogły zostać uwzględnione.

Podniesione w apelacji zarzuty sprawdzały się do niezasadnego – zdaniem apelującego – oddalenia przez Sąd Rejonowy jego wniosku o oznaczenie przebiegu ustanowionej w postępowaniu pierwszoinstancyjnym służebności drogi koniecznej znakami poziomymi (namalowanie na podłożu linii za pomocą farby) i znakiem pionowymi (umieszczenie znaku „D-52 strefa ruchu”). Zgodzić się należy z apelującym, że w zakresie przejazdu szlakiem służebnym w sytuacji, gdy został on ustawiony na nieruchomości, z której - z uwagi na jej handlowe przeznaczenie - korzysta nieograniczona i nieokreślona liczba osób może napotykać na utrudnienia. Ten argument nie może jednak wpłynąć na zmianę zaskarżonego postanowienia. Okoliczności te pozostają jedynie w sferze obaw i przypuszczeń apelującego i nie sposób z góry zakładać, że w przyszłości – w sytuacji braku oznaczenia przebiegu szlaku służebnego – rzeczywiście będzie napotykał na utrudnienia w korzystaniu z niego, bądź też że dochodzić będzie do konfliktów na tym tle. Poza tym sąd orzekający o ustanowieniu służebności nie ma możliwości i obowiązku zapobieżenia wszelkim potencjalnym utrudnieniom i nieporozumieniom, które mogą ujawnić się na tle korzystania ze służebności, lecz przeciwdziałanie ich powstawaniu jest obowiązkiem samych zainteresowanych. Dlatego też pomimo tego, iż w doktrynie pojawiają się poglądy wskazujące na celowość określenia w orzeczeniu o ustanowieniu drogi koniecznej pewnych obowiązków czy też zakazów niezbędnych do zagwarantowania prawidłowego korzystania z tej służebności, to jednak tego rodzaju uregulowania należą do wyjątkowych i co do zasady nie powinny być stosowane. Ustawodawca w art. 145 k.c. określił bowiem wprost uprawnienia składające się na treść uregulowanego w nim prawa, wskazując, iż jest nim możliwość żądania ustanowienia drogi koniecznej, jeśli nieruchomość nie ma odpowiedniego dostępu do drogi publicznej lub do należących do tej nieruchomości budynków gospodarskich. W doktrynie podkreśla się zaś, że uprawnienia mieszczące się w ramach poszczególnych ograniczonych praw rzeczowych określone są w regulujących je przepisach w sposób wyczerpujący i nie można nadawać im treści szerszej, niemieszczącej się w ramach regulacji ustawowej. A zatem uprawnienia czy zachowania, które nie zostały wyraźnie wskazane w definicji ograniczonego prawa rzeczowego nie mogą stanowić elementów treści tego prawa (por. Kodeks cywilny. Komentarz do art. 1-449 ¹⁰ Tom I pod red. prof. dr hab. K. Pietrzykowskiego 2015 r. C.H. Beck, wydanie 8; J. Ignatowicz w: Komentarz 1972 r., Tom I, s. 668). Stanowisko to znajduje odzwierciedlenie w najnowszym orzecznictwie Sądu Najwyższego, który w postanowieniu z dnia 18 marca 2010 r. (V CSK 304/09, Lex nr 1360341) stwierdził, iż przestrzeganie określonych zasad związanych z korzystaniem ze służebności drogi koniecznej wynika z obowiązku stosowania się do ogólnych zasad współżycia społecznego, które wyznaczają granice korzystania z prawa własności, a tym bardziej z ograniczonego prawa rzeczowego. Nie można więc antycypować możliwości powstania konfliktów na tle korzystania z drogi koniecznej poprzez żądanie szczegółowego określenia w orzeczeniu o jej ustanowieniu środków mających na celu zapobieżenie potencjalnym nieporozumieniom. W razie więc ewentualnych utrudnień w korzystaniu ze służebności drogi koniecznej, uzasadniających konieczność oznakowania tego szlaku, wnioskodawca będzie mógł w drodze stosownych uzgodnień z uczestnikami uregulować kwestie związane z takim oznaczeniem szlaku służebnego, by mógł z niego korzystać bez utrudnień ze strony osób trzecich. W sytuacji zaś braku porozumienia w tym przedmiocie będzie mógł ewentualnie wystąpić o uregulowanie tej kwestii w ramach odrębnego, tym razem procesowego, postępowania. W ramach tego postępowania zostanie zaś dokładnie zbadane przez sąd czy istnieje potrzeba oznakowania przebiegu szlaku służebnego, a jeżeli tak, to w jaki sposób oznakowanie to powinno wyglądać. W tym miejscu dodatkowo podkreślić należy, iż badanie sposobu oznakowania służebności znakiem poziomym (farbą) wiązałoby się z koniecznością poczynienia szeregu ustaleń, dotyczących chociażby koloru i rodzaju farby, grubości linii jaka powinna zostać zastosowana, przy jednoczesnym uwzględnieniu materiału na jakim miałaby zostać położona farba (kostka brukowa). Istotnie więc wydłużyłoby to postępowanie sądowe, a poza tym mogłoby ostatecznie okazać się niecelowego, gdyż nie sposób wykluczyć, że bez oznakowania służebności nie dochodziłoby do utrudnień w korzystaniu z niej i do ewentualnych nieporozumień na tym tle.

Z tych wszystkich względów należało podzielić stanowisko Sądu I instancji, że orzekanie w przedmiocie wniosku o oznaczenie przebiegu służebności byłoby przedwczesne i mogłoby stanowić niczym nieuzasadnioną ingerencję w prawo własności użytkowników. Powyższe okoliczności zadecydowały o oddaleniu apelacji.

O kosztach postępowania odwoławczego Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 i art. 13 § 2 k.p.c. zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, zasądzając od wnioskodawcy na rzecz uczestników M. W. i M. A. łącznie kwotę 120 zł tytułem zwrotu poniesionych przez nich kosztów postępowania odwoławczego, na które złożyły się koszty zastępstwa procesowego.

Mając na uwadze powyższe względy Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji postanowienia na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.