Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Tarnowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 listopada 2016 roku

Sąd Okręgowy w Tarnowie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Natalia Lipińska

Protokolant: protokolant sądowy Sylwia Wardzała

po rozpoznaniu w dniu 25 listopada 2016 roku w Tarnowie na rozprawie

sprawy z odwołania E. M.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

z dnia 10 sierpnia 2016 roku nr (...)

w sprawie E. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o prawo do renty rodzinnej

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje odwołującej się E. M. prawo do renty rodzinnej od dnia 21 lipca 2016 roku.

Sygn. akt: IV U 842/16

UZASADNIENIE

wyroku Sądu Okręgowego w Tarnowie

z dnia 28 listopada 2016 roku

Decyzją z dnia 10 sierpnia 2016 r., nr (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Inspektorat w B. , działając na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( Dz.U. z 2016 poz. 887 ) , po rozpatrzeniu wniosku z dnia 21 lipca 2016 r., odmówił E. M. prawa do renty rodzinnej po zmarłym w dniu (...) r. R. M.. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy powołał się na art. 71 ustawy emerytalnej. Podał także, iż odmówił przyznania renty rodzinnej , ponieważ brak jest dostatecznych dowodów, że zmarły R. M. bezpośrednio przed śmiercią przyczyniał się do utrzymania ubezpieczonej. ZUS wskazał, że brak jest dokumentów potwierdzających faktycznie udzielaną pomoc materialną.

Odwołanie od tej decyzji wniosła E. M. zaskarżając powyższą decyzję w całości i domagając się zmiany decyzji poprzez przyznanie prawa do renty rodzinnej po zmarłym synu. W uzasadnieniu , odwołująca podała ,że zmarły syn przed śmiercią udzielał jej pomocy finansowej. Wskazała również , że jej jedynym źródłem utrzymania jest renta jej męża w wysokości około 600 zł., co nie pozwala zaspokoić w całości jej potrzeb związanych z utrzymaniem, tym bardziej, że zmuszona jest z uwagi na stan zdrowia ponosić dodatkowe koszty leczenia. Podniosła, iż jej tragicznie zmarły syn przekazywał jej kwoty w różnej wysokości - po 300, 500 zł, a ponadto pokrywał częściowo należności wynikające z opłat.

W odpowiedzi odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie , podtrzymując jednocześnie zaskarżoną decyzję. Zakład Ubezpieczeń Społecznych na poparcie swoich tez przywołał orzecznictwo Sądu Najwyższego. Ponadto stwierdził, iż brak jest dowodów na rzeczywiste przekazywanie kwot przez syna uzasadniających, że był on żywicielem, a wskutek śmierci pozostawił rodziców w niedostatku.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny niniejszej sprawy:

Odwołująca E. M. mieszka z mężem S. ( w domu , który jest ich własnością ) oraz z synem K. i jego rodziną, w skład której wchodzą bezrobotna żona i dwoje dzieci, a także ze swoją schorowaną matką w wieku 94 lat, którą odwołująca musi się opiekować. K. M. pracuje jako kierowca autobusu i z pensji w wysokości najniższej krajowej utrzymuje żonę i dzieci. Matka odwołującej pobiera co prawda świadczenie z KRUS w wysokości około 900 zł, jednakże jest ono przeznaczane wyłącznie na jej utrzymanie, tj. na zakup pampersów, leków oraz pielęgnację. E. oraz S. M. mieszkają na parterze, natomiast ich syn z rodziną na piętrze. Odwołująca E. M. nie pracuje – zajmuje się domem i gospodarstwem rolnym, jednakże ze względu na przebytą operację musi się wystrzegać ciężkiej pracy fizycznej. Jej mąż pobiera rentę w wysokości około 650 zł netto miesięcznie. Jest on po przebytej operacji tętniaka aorty brzusznej . W związku z tym musi zażywać leki, których miesięczny koszt wynosi około 100 zł. W gospodarstwie tym uprawia się zboże, jarzyny oraz ziemniaki. Hoduje się krowę ( jednakże aktualnie ją sprzedano ) , kury oraz ciele raz do roku. Gospodarstwo wyposażone jest w ciągnik oraz w podstawowy sprzęt rolniczy ( pługi, brony, siewnik, obsypnik do ziemniaków, kosiarka do trawy ). W gospodarstwie rośnie też kilka drzew owocowych. Zbiory z całego gospodarstwa rodzina przeznacza na własne potrzeby.

Opłaty związane z utrzymaniem domu, tj. energia, gaz , ubezpieczenie domu ( 300 zł w skali roku ) , wywóz śmieci, telefon , telewizja pokrywają po połowie odwołująca z mężem oraz ich syn K. – po około 400 zł miesięcznie. Odwołująca jest ponadto obowiązana do zapłaty podatku rolnego i od nieruchomości w wysokości 110 zł kwartalnie. Dodatkowo miesięczny koszt wyżywienia czy środków czystości wynosi około 500 zł. Mąż odwołującej jest zobowiązany także ponosić koszty ubezpieczenia samochodu, który posiada.

Dnia 21 maja 2016 r. zmarł syn E. i S. M. – R. M.. Mieszkał on w domu odwołującej ( posiadał własny pokój, do którego przed śmiercią zakupił nowe meble ) oraz pomagał w pracy w gospodarstwie. W okresie od 1 lutego 2015 r. do 21 maja 2016 r. pracował on w firmie (...), w której zarabiał ponad 2 tys. zł. Prowadził również działalność gospodarczą - zajmował się handlem samochodami. Z uwagi na fakt , iż był on kawalerem i nie miał na utrzymaniu własnej rodziny, partycypował on także w kosztach utrzymania domu – przekazywał E. M. pieniądze , w różnych kwotach w zależności od potrzeb rodziców – średnio około 500 zł. Opłacał on także składki swojej matki w KRUS w wysokości około 400 zł na kwartał, jak również ubezpieczenie ciągnika.

E. i S. M. oprócz wspomnianego powyżej syna K., maja jeszcze trójkę dzieci, jednakże żadne z nich nie jest wstanie wspomóc ich finansowo. Synowie są jedynymi żywicielami swoich rodzin i mają na utrzymaniu żony i po dwoje dzieci, natomiast córka odwołującej ma czwórkę dzieci i pozostaje na utrzymaniu swego męża.

Dowód:

- akta organu rentowego,

- zeznania świadka K. M. – k. 10 – 11, 00:12:38 – 00:39:23,

- zeznania świadka S. M. – k. 11, 00:41:05 – 01:02:37,

- zeznania odwołującej się E. M. – k. 11 – 12, 01:06:51 – 01:38:48.

Powyższy stan faktyczny, Sąd ustalił w oparciu o dowody z dokumentów zgromadzonych w aktach sądowych i aktach rentowych, jak również w oparciu o zeznania świadków i odwołującej.

W całości podzielił Sąd wnioski i tezy wypływające z dokumentów. Ich autentyczność oraz wiarygodność nie były kwestionowane przez żadną ze stron. Brak więc było jakichkolwiek podstaw – także takich, które należałoby uwzględnić z urzędu – by dokumentom tym odmówić właściwego im znaczenia dowodowego. Stąd stosownie do treści art. 244 § 1 kpc dokumenty urzędowe stanowiły dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone, a dokumenty prywatne, że osoba która je podpisała złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie (art. 245 kpc).

Wiarygodne w ocenie Sądu były także zeznania odwołującej się, jak i świadków. Korespondowały one z materiałem dowodowym zgromadzonym w niniejszej sprawie. Depozycje te nie zawierały żadnych wewnętrznych sprzeczności, były logiczne i spójne oraz zgodne z zasadami doświadczenia życiowego. Razem wzięte dały pełny i jasny obraz badanej rzeczywistości.

Sąd Okręgowy rozważył, co następuje:

Odwołanie jako w pełni zasadne, zasługiwało na uwzględnienie.

Stosownie do treści art. 71 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( Dz.U. z 2016 poz. 887 ), rodzice mają prawo do renty rodzinnej, jeżeli:

1) ubezpieczony (emeryt lub rencista) bezpośrednio przed śmiercią przyczyniał się do ich utrzymania;

2) spełniają odpowiednio warunki określone dla wdowy i wdowca w art. 70 ust. 1 i 2 oraz, co do wieku, również w art. 70 ust. 5.

Bezsporne w niniejszej sprawie było, iż odwołująca spełniła pierwszą wymaganą przesłankę, określoną w powyższym artykule, a więc w chwili śmierci syna , E. M. miała ukończony 50 rok życia.

Rozstrzygnąć natomiast należało, czy zmarły syn R. M. bezpośrednio przed śmiercią przyczyniał się do utrzymania swojej matki.

W myśl wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 2011 r., sygn.. akt II UK 65/11: „Renta rodzinna dla rodziców nie może wynikać z samej dysproporcji i większych dochodów dziecka niż dochody rodziców. "Przyczynianie się do utrzymania rodziców" nie może być też rozumiane tylko jako poprawa standardu życia rodziców. Sytuacja taka może zachodzić, mimo że mają oni swoje utrzymanie. Gdyby tak szeroko ujmować pojęcie "utrzymanie", to renta rodzinna dla rodziców miałaby charakter powszechny, jako że częstą i naturalną (zwykłą) sytuacją jest pomoc materialna udzielana rodzicom przez dzieci, w tym zwiększająca ich standard życia. Granicą (pułapem) badania przesłanki przyczyniania się jest zatem niemożność utrzymania się przez rodziców z własnych źródeł utrzymania w zakresie podstawowych potrzeb życiowych. Należy rozróżnić pojęcia dochodu i "utrzymania" rodziców. Pojęcie przyczyniania się z art. 71 ustawy o emeryturach i rentach z FUS odnosi się do utrzymania rodziców. Przyczynianie się do utrzymania rodziców nie wynika ze zwiększenia dochodu rodziców, lecz z partycypowania w kosztach ich utrzymania, którego nie mogą sobie sami zapewnić. Przyczynianie się do utrzymania rodziców nie może być ujmowane jako wszelka pomoc rzeczowa lub finansowa udzielana przez dziecko rodzicom, gdyż czym innym jest wykazanie choćby częściowego pozostawania na utrzymaniu zmarłego i czym innym pomoc finansowa udzielana rodzicom. Ta ostatnia jest zakresowo szersza niż choćby częściowe przyczynianie się do ich utrzymania. Chodzi bowiem o to, że nie każda pomoc finansowa dziecka stanowić będzie przyczynianie się do utrzymania rodziców. Przyczynianie się do utrzymania nie może być zatem rozumiane jako "dodanie, przysporzenie" rodzicom środków finansowych lub rzeczowych i przez to określenie ich statusu materialnego, w sytuacji gdy mają zapewnione utrzymanie z własnych dochodów”.

Odnosząc się ponadto do treści wyroku Sadu Najwyższego z dnia 4 czerwca 2013 r., sygn.. akt I UK 18/13 należy stwierdzić, że : „podstawowym warunkiem nabycia prawa do każdej renty rodzinnej była i jest przede wszystkim tzw. "utrata żywiciela", którego śmierć - bez ustalenia prawa do renty rodzinnej - groziłaby członkowi rodziny, "utrzymywanemu" przez tego głównego żywiciela (do dnia jego śmierci), utratą podstawowych źródeł utrzymania i niedostatkiem, tj. brakiem niezbędnych środków na zaspokojenie jego podstawowych potrzeb życiowych, które zaspakaja ("przejmuje") renta rodzinna z ubezpieczenia społecznego zmarłego żywiciela. Wymagane ustawowo przyczynianie się przed śmiercią do utrzymywania rodziców nie stanowi przesłanki i nie uzasadnia nabycia prawa do renty rodzinnej po zmarłym dziecku (synu) na podstawie art. 71 ustawy o emeryturach i rentach, jeżeli nie polegało na obiektywnej konieczności utrzymywania rodziców przez ubezpieczonego "żywiciela" (zstępnego), gdy rodzice dysponowali i dysponują środkami niezbędnymi do samodzielnego utrzymania się i zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych. W żadnym razie przyczynianie się do utrzymywania rodziców przejawiające się w polepszeniu ich statusu materialnego, który w zakresie możliwości zaspokojenia niezbędnych, ale zwykłych (przeciętnych) potrzeb życiowych gwarantowały im własne źródła lub zasoby materialne, nie uzasadnia przyznania rodzicom prawa do renty rodzinnej po zmarłym ubezpieczonym dziecku. Renta rodzinna nie służy zatem do utrzymania ponadprzeciętnego standardu życia, opartego na udzielanej przez dzieci pomocy materialnej rodzicom, jeżeli dysponują oni własnymi źródłami lub zasobami materialnymi pokrywających ich podstawowe, ale zwykłe (przeciętne), tj. niezbędne potrzeby życiowe. Dlatego utrata ponadprzeciętnego statusu materialnego rodziców wskutek śmierci ubezpieczonego syna nie uzasadnia przyznania rodzicom prawa do renty rodzinnej, choćby przed śmiercią ubezpieczonego syna przyczyniał się on do utrzymywania rodziców, poprawiając ich standard życia, jeżeli własne źródła lub zasoby materialne rodziców umożliwiały im niezbędne samoutrzymanie się z własnych dochodów, bez korzystania z pomocy ubezpieczonego dziecka (syna). Konkretnie rzecz ujmując, jeżeli rodzice zmarłego ubezpieczonego dziecka mogą zapewnić sobie niezbędne samoutrzymanie się z własnych źródeł lub dochodów, bez ryzyka niedostatku w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych, to nie przysługuje im prawo do renty rodzinnej po zmarłym dziecku, choćby przyczyniało się ono do polepszenia ich poziomu (standardu) życia, ponieważ śmierć ubezpieczonego zstępnego nie pozbawia rodziców własnych (rodzinnych) środków niezbędnych do zaspokojenia ich podstawowych potrzeb życiowych. W szczególności stan bezrobocia jednego z rodziców (wnioskodawcy) nie jest przesłanką ani uzasadnieniem nabycia prawa do renty rodzinnej, jeżeli śmierć ubezpieczonego zstępnego nie pozbawiła rodziców ich własnych (rodzinnych) środków niezbędnych do zaspokojenia ich podstawowych potrzeb życiowych”.

W przedmiotowej sprawie należy wskazać, iż odwołująca jest osobą pozostającą na utrzymaniu swego męża – S. M., gdyż nie pracuje, a ponadto nie spełnia wymogów niezbędnych do otrzymania jakiegokolwiek świadczenia z ubezpieczenia społecznego. Organ rentowy ustalił , iż łączny miesięczny przychód odwołującej wraz z mężem wynosi 1424,39 zł brutto miesięcznie, a w jego skład wchodzi renta – 758,95 zł brutto miesięcznie, a także przychód z gospodarstwa rolnego w wysokości 665,44 zł brutto miesięcznie. Zakład Ubezpieczeń Społecznych obliczając miesięczny dochód z gospodarstwa rolnego nie wziął pod uwagę , iż od dochodu uzyskiwanego z gospodarstwa rolnego odejmuje się wysokość składek, jakie należy uiścić z tytułu ubezpieczenia w KRUS. W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego wynika, że przy ustalaniu dochodu, od którego zależy przyznanie świadczeń z pomocy społecznej, należy mieć na uwadze ogół uzyskiwanych wpływów, bez względu na tytuł i źródło pozyskania. Jednocześnie trzeba wskazać ,że art. 8 ust. 3 ustawy o pomocy społecznej ( Dz. U. z 2016 r., poz. 1583 ) ma charakter ogólny i odnosi się do wszystkich przychodów, czyli ogółu wpływów z jakiegokolwiek tytułu, bez względu na tytuł i źródło ich uzyskania, pomniejszonych m. in. o składki na ubezpieczenia społeczne określone w odrębnych przepisach. Takimi przepisami są regulacje ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu rolników, co oznacza, że składki płacone do Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego powinny być odliczone od dochodu uzyskiwanego z gospodarstwa rolnego ( wyrok NSA z dnia 18 marca 2009 r., sygn.. akt I OSK1461/08 ).

W celu określenia poziomu życia odwołującej oraz w celu ustosunkowania się do powyższych obliczeń Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, Sąd odniósł się do powyżej wspomnianej ustawy o pomocy społecznej. Zgodnie z art. 8 ust. 1 pkt. 2 ustawy, prawo do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej przysługuje osobie w rodzinie, w której dochód na osobę nie przekracza kwoty 514 zł, zwanej dalej „kryterium dochodowym na osobę w rodzinie”. W oparciu o powyżej ustalony stan faktyczny należy stwierdzić, iż odwołująca jest zobowiązana do opłacania składek w wysokości około 400 zł na kwartał, zatem miesięczna składka wynosi około 133,33 zł. Mając powyższe na uwadze Sąd wskazał, że miesięczny dochód z gospodarstwa rolnego dla E. i S. M. wynosi 532,11 zł. Zatem łączny miesięczny dochód E. i S. M. wynosi 1182,11 zł ( 591,05 zł na osobę ). Przekracza on więc kryterium dochodowe na osobę w rodzinie określone w art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy o pomocy społecznej zaledwie o kwotę 77, 05 zł, dlatego też odwołującej nie przysługuje prawo do świadczenia pieniężnego z pomocy społecznej. Warto także dodać, iż miesięczne wydatki ,tj. 400 zł ( opłaty związane z utrzymaniem domu ), 100 zł ( leki ), 500 zł ( wyżywienie i środki czystości ), około 133 zł ( składka KRUS ), 25 zł ( ubezpieczenie budynku ), około 36 zł ( podatek rolny i od nieruchomości ) znacznie przekraczają kwotę rzeczywiście otrzymywanej przez S. M. renty. Należy również podkreślić, iż kwota dochodu uzyskiwanego z gospodarstwa rolnego jest tylko kwotą szacunkową , co oznacza , że nie ma gwarancji , iż odwołująca co miesiąc taką kwotę uzyska, gdyż zgodnie z zasadami logiki i doświadczenia życiowego należy stwierdzić , że aby uzyskać korzyść w postaci np. plonów, najpierw trzeba pewne środki przeznaczyć na nasiona, nawozy. Warto dodać także , jak wynika z ustalonego stanu faktycznego , iż zbiory z całego gospodarstwa rodzina przeznacza na własne potrzeby, dlatego też nie ma możliwości sprzedaży tych plonów, a co za tym idzie uzyskania określonego, miesięcznego dochodu z tego tytułu.

W ocenie Sądu Okręgowego, pozostałe dzieci odwołującej , również nie są w stanie wspomóc jej finansowo, gdyż jak wynika z ustalonego z sprawie stanu faktycznego syn K. mieszkający w domu odwołującej, uzyskuje wynagrodzenie w wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę i ma on na utrzymaniu niepracującą żonę i dwójkę dzieci. Także pozostali dwaj synowie samodzielnie utrzymują swoje rodziny. Z kolei córka odwołującej wychowując czworo dzieci , pozostaje na utrzymaniu męża.

Zdaniem Sądu, biorąc pod uwagę ustalone powyżej okoliczności – zmarły R. M. przyczyniał się przed śmiercią do utrzymania swojej matki. Partycypował on w kosztach utrzymania domu, jak również opłacał składki na ubezpieczenie swojej matki w KRUS.

Mając na uwadze powyższe, Sąd zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał odwołującej E. M. prawo do renty rodzinnej od dnia 21 lipca 2016 r. , tj. od dnia wniesienia wniosku, biorąc za podstawę powołane wyżej przepisy oraz art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c.